Is Plato in zijn dialogen de schepper van de filosofie zoals wij deze nu nog kennen, het is Aristoteles die de drie grote domeinen van de wijsbegeerte -logica, metafysica, ethiek- voor tweeduizend jaar heeft afgebakend en bepaald. Metafysica noemt hij zelf de 'eerste filosofie', en in het eerste van de boeken die later onder de naam Metafysica uitgegeven worden, legt hij uit wat eerste filosofie is. Het is de hoogste kennis die mensen kunnen bereiken, een inzicht in de eerste oorzaken van al ...

Wat is natuur? Waarom richten we het landschap in zoals we doen? De Vereniging Natuurmonumenten speelt in Nederland een belangrijke rol als eigenaar en beheerder van grote gebieden met historische, nieuwe en namaaknatuur, zoals het tot natuureiland gecultiveerde Tiengemeten. Natuurmonumenten beheert en stuurt ook mede het verhaal over hoe natuur, landschap of wildernis er in Nederland uit moet zien. Dat is een romantisch negentiende-eeuws verhaal. Grondlegger van Natuurmonumenten en redder va...

C.O. Jellema (1936-2003) is bekend als dichter, essayist, germanist en vertaler. Als dichter is hij veelvuldig bekroond. Hij vertaalde en beschouwde poëzie van vooral Duitse dichters als Rainer Maria Rilke, Friedrich Hölderlin, Georg Trakl en Paul Celan. In later tijd heeft hij zich met grote passie toegelegd op het vertalen van de hem geestverwante Rijnlandse mystici, preken van Johannes Tauler, Heinrich Seuse’s boek van de waarheid, en vooral de traktaten en preken van Meister Eckhart. D...

EPICURUS (341-270 vC) is de filosoof van lust en genot, van vriendschap en ascese, de grondlegger van een afgewogen levenskunst. BRIEVEN EN MAXIMEN bevat de drie volledig overgeleverde leerstellige brieven van Epicurus, alsmede de twee verzamelingen spreuken of maximen die op zijn naam staan. In de Brief aan Herodotus behandelt Epicurus de grondslagen van de fysica. En in de Brief aan Pythocles zet hij zijn opvattingen uiteen over de kosmos en de meteorologische verschijnselen. In deze brieve...

De Duitse toneelschrijver en criticus Gotthold Ephraïm Lessing (1729-1781) is een van de aantrekkelijkste denkers uit de Verlichting en een sleutelfiguur in geschiedenis van de moderne kunst.

Met zijn essay Laocoön (1766) is hij de eerste die het onderscheid tussen literatuur en beeldende kunst even eenvoudig als geniaal onder woorden brengt: beeldende kunst speelt zich af in ruimte, literatuur in tijd. Als uitgangspunt koos Lessing de beroemde beeldengroep in het Vaticaans Museum die de doo...

Aan het einde van de twaalfde eeuw stelde Andreas Capellanus op verzoek van zijn jeugdige vriend, het handboek op van de liefde: De amore. Liefde beschreven als drama van verlangen en vervulling, van tomeloze hartstocht en mateloze toewijding, van overgave aan ziedende lust en spirituele liefde. Het is een klassieke ars amatoria, een liefdesleer van erotische omgangsvormen, een retorica van hoofse minne.Tegelijk is De amore een leerdicht, dat waarschuwt voor het ontwrichtende en verderfelijke...

René Descartes (1596-1650) wordt algemeen beschouwd als de vader van de moderne filosofie. Minder bekend is zijn theorie van de passies, die weliswaar sedert eeuwen het meest invloedrijk is geweest. Het belang dat Descartes aan de passies toekent is onverwacht groot. Van alle passies is de liefde de hoogste en belangrijkste hartstocht. In de Brief over de liefde zet Descartes op verzoek van de Zweedse koningin Christina zijn gedachten over de liefde uiteen, en bespreekt hij de verschillende ...

De Ethica Nicomachea is een van de meest toegankelijke teksten van Aristoteles. Het is ook een belangrijk werk, want het is de eerste systematische uiteenzetting over ethiek in de westerse wijsbegeerte. Bovendien staat het werk aan de oorsprong van een bepaalde wijsgerige reflectie, de zogenaamde 'geluksethiek'. Het werk heeft een diepgaande en blijvende invloed uitgeoefend. Het heeft gangbare opvattingen over ethiek helpen vormen. Wie de Ethica ter hand neemt, zal vertrouwde begrippen en pro...

Voor de Romeinse geschiedschrijver Tacitus (56-119) is de kwaliteit van de publieke welsprekendheid onlosmakelijk verbonden met de aard van de politieke omstandigheden. De retorica, de juridische en politieke welsprekendheid, gedijt nu eenmaal ten tijde van maatschappelijke onrust, wanneer sociale, politieke of juridische misstanden aan de orde gesteld kunnen worden, zonder al te veel beperking van de vrijheid van meningsuiting.

In TEGEN HET VERVAL VAN DE RETORICA stelt Tacitus de vraag, hoe h...