Gedurende de hele zestiende eeuw was de spanning op religieus gebied te snijden. Overal maakten 'hervormers' zich los van de (rooms-katholieke) moederkerk en braken opstandjes uit. Aan Amersfoort lijken deze woelingen voorbij te zijn gegaan, als we tenminste mogen afgaan op het dagboek dat een van de burgemeesters gedurende zijn ambtsperiode (25 januari 1555 tot 1 februari 1556) bijhield. Slechts één keer heeft Cornelis Volckenszoon het over 'verboden en verdachte boeken, zoals een psalmboe...

Inhoud: PIET VISSER, Ter introductie Artikelen: LAAS TERPSTRA, Een 'nieuw' geschrift. Een onderzoek naar Melchior Hoffmans commentaar op Daniël 12 MIRJAM VAN VEEN, 'Ontallijcke brieven van eenderley materie'. De propaganda van David Joris MARY S. SPRUNGER, Iemand burgemeester maken. Doopsgezinden en 75 regentengeslachten in de Gouden Eeuw te Amsterdam RINA KNOEFF, 'Het kunstige, toch verderfelyke gestel'. Een cultuurhistorische interpretatie van de anatomische atlas van Govert Bidloo ...

Horst Gerson (1907-1978) bracht bij zijn aantreden in 1965 als hoogleraar kunst- en cultuurgeschiedenis in Groningen in tenminste twee opzichten een ommekeer teweeg. Door zijn komst verschoof de belangstelling van cultuurgeschiedenis naar de bijzondere vorm van de kunstgeschiedenis die het kennerschap is. Gerson was een voortreffelijk kenner. Met Gerson als hoogleraar acteerde de Groningse kunstgeschiedenis nu ook plotseling op een internationaal podium. De overgang naar Groningen had voor Ge...

Het Noord-Hollands Archief (NHA) in Haarlem beheert kerncollecties van de Nederlandse wetenschapsgeschiedenis zoals de archieven van de Hollandse Maatschappij van Wetenschappen, de KNAW en de archieven van Nobelprijswinnaars Lorentz, Van der Waals, Zeeman en Zernike. Hebben deze archieven al internationale allure, parels in de collecties zijn belangrijke delen van de nalatenschap van de Wiener Kreis, de belangrijkste wetenschapsfilosofische school van de twintigste eeuw. Deze bundel, de eerst...

Frederike van Uildriks, tijdgenote van Aletta Jacobs, ontwikkelde zich van een welopgevoede dochter uit de Groningse elite tot een vrijgevochten natuuronderzoeker en publicist van vele boeken, columns, recensies en opiniërende artikelen. Na een onvervulde liefde voor de latere hoogleraar Jacques Oppenheim, neef van Aletta, ging zij een ‘vrij huwelijk’ aan met de Friese multatuliaan, socialist en natuurkundeleraar dr. Vitus Bruinsma. In haar nieuwe leven in Gorredijk en later Lochem stonden...

Bestaat er een anima naturaliter historica, een geboren historicus? De Groningse historica Bunna Ebels meent van wel: de anima naturaliter historica leidt haar persoonlijk bestaan via een denkend organiseren van het verleden, dat van zichzelf maar ook vooral dat van anderen. En zo kijkt Ebels terug op haar eigen leven met geschiedenis. Conform de regels van de academische geschiedschrijving hanteert zij de vier stappen die voor ieder geschiedverhaal gelden: het vinden van een onderwerp, het o...

De laatmiddeleeuwse stad onderscheidde zich door eigen politieke-, sociaal-culturele en economische structuren die een enorme variatie van levens- en organisatievormen toelieten. De stadsmuren bakenden een organiek geheel af dat door de gehele stedelijke gemeenschap werd gedragen, maar dus telkens anders werd ingevuld. Daardoor trekken steeds weer nieuwe aspecten van de laatmiddeleeuwse stad de aandacht van historici. De bundel Stedelijk verleden in veelvoud is een product van deze fascinatie...

Mogen academische onderzoekers de industrie dienen? Die onverminderd actuele vraag werd aan het begin van de twintigste eeuw relevant. Het beeld van de universiteit als ivoren toren stamt van eind negentiende eeuw. Maar lang bleek het ideaal van 'zuivere' wetenschap, los van enig maatschappelijk nut, niet houdbaar. Wetenschappers voelden in toenemende mate de drang onderzoek te doen dat aansloot bij behoeftes uit de samenleving – niet in de laatste plaats door de opkomende industrie. Pim Hui...

Op 28 oktober 312 versloeg keizer Constantijn zijn tegenstander Maxentius bij de Milvische brug over de Tiber, net buiten de muren van Rome. Voorafgaande aan deze slag kreeg Constantijn zijn beroemde visioen van een kruis, vaak gezien als zijn motivatie om zich tot het christendom te bekeren. Het Edict van Milaan, dat Constantijn in 313 uitvaardigde, kondigde een algehele godsdienstvrijheid af en gaf christenen voor het eerst in hun geschiedenis de gelegenheid hun geloof in vrijheid te beoefe...

Rijck van Prehn was de Nederlandse resident aan het hof van de soesoehoenan in Soerakarta op Java. Hij werd beschuldigd van omkoping en machtsmisbruik, die hij zou hebben uitgevoerd met hulp van tolk-vertaler Johannes Winter. Het tweetal stond terecht voor het Hooggerechtshof van Nederlands-Indië en werd schuldig bevonden. In deze extra uitgave van het rechtshistorisch tijdschrift Pro Memorie reconstrueert mr. Kees Briët deze zaak nauwgezet. Na een beschouwing over het Hooggerechtshof van N...