Vierhonderd jaar geleden, op 13 mei 1619, werd op het Binnenhof Johan van Oldenbarnevelt onthoofd, ‘de grootste staatsman die Nederland in al de eeuwen van zijn bestaan heeft gekend’. Het was de beslechting van de hevige conflicten die vanaf 1617 waren opgelaaid, zoals de intern-gereformeerde strijd tussen rekkelijken en preciezen, de machtsstrijd tussen Holland, de andere gewesten, de stadhouder en de Staten-Generaal, en de twist over hervatting van de oorlog met Spanje.

De zaak Oldenbar...

Binnen Hitlers Duitsland werd geen propagandamiddel onbeproefd gelaten om de geestdrift onder de jeugd op te stoken. De continuïteit van het Derde Rijk hing immers van hen af. Die propaganda had effect. Veel jongeren bleven tot het bittere einde toe geloven in de heilstaat die hun Führer hen jarenlang had voorgehouden. Ook als dat hun het leven kostte.

Beelden en illustraties leverden een belangrijke bijdrage aan die bezieling. Vanaf het eerste schoolboek waarmee de jeugd leerde lezen en ...

Na een leven als zeeman op Oost-Indiëvaarders en als suikerondernemer op Java, verscheen Isaäc Fransen van de Putte in 1862 op het Binnenhof. Binnen een jaar was deze selfmade man minister van Koloniën – heel bijzonder voor iemand die zich pas twee jaar daarvoor weer in Nederland had gevestigd en geen afgeronde opleiding of politieke ervaring had. Hij onderscheidde zich tijdens zijn optreden in de Kamer, waar hij Thorbecke op geheel eigen wijze van repliek diende. De vader van de grondwe...

Met het indrukwekkende De pijn die blijft. Ooggetuigenverslagen van het bombardement van Nijmegen, 22 februari 1944, richtte Bart Janssen in 2005 een monument op voor honderden oorlogsslachtoffers. Maar zijn werk was niet af. Het grote aantal gevallenen uit de periode dat Nijmegen frontstad was, van september 1944 tot maart 1945, de slachtoffers van kleinere bombardementen, van de jodenvervolging, van de Arbeitseinsatz, van ongelukken met Duitse en geallieerde legervoertuigen, maar ook kinder...

In oorlogsreportages lijkt de medische zorg vaak een haven van vrede in een oceaan van geweld. De ziekenhuizen worden gerund door onbaatzuchtige artsen en verpleegkundigen, die maar één ding willen: het beste voor hun patiënten. Het hospitaal staat zogezegd buiten de oorlog. Maar dat beeld is onjuist, want medische zorg is een integraal onderdeel van de oorlogsvoering.

In Pro Patria et Patienti beschrijft Leo van Bergen de ontwikkeling van de Nederlandse militaire geneeskunde gedurende and...

In de eeuw tussen de veldslagen bij Waterloo (1815) en de Marne (1914) verheerlijkten geschiedbeoefenaars in heel Nederland en België de geschiedenis van het vaderland. Daarvoor beriepen zij zich mede op het roemrijke verleden van de vele steden in de Lage Landen. Bij stadsbewoners riep dat wisselende reacties op. Velen werkten enthousiast mee aan de vaderlandscultus, maar anderen lieten hun ongenoegen blijken over de marginale positie van de eigen stad in het grotere nationale verhaal.

De s...

Denken we in beelden of in woorden? En welke rol speelt taal daarbij? In Rebussen, van duivels tot Bosch worden deze vragen aan de orde gesteld vanuit een kunsthistorische benadering.

Beeldtaal speelt een grote rol in ons denken. Het belang van het ‘lezen’ – dus begrijpen – van afbeeldingen kan niet worden overschat. Al in de oudheid was men zich bewust van de zeggingskracht van beelden en van de rol die visuele voorstellingen spelen voor kennis, geheugen en herinnering. In de late mi...

In het afgelopen decennium stond de hebzucht in het middelpunt van de belangstelling. Alom werd zij beschouwd als de oorzaak van de financiële ineenstorting en de economische crisis die daarop volgde. Toch moest ze tegelijk haar nut bewijzen en de kwakkelende economie uit het slop trekken.

Hebzucht was de oorzaak van de ziekte, maar ook het medicijn. Deze curieuze ambiguïteit heeft ontegenzeglijk historische wortels. In de afgelopen duizend jaar is de kritiek op het kwaad van de hebzucht no...

De Italiaanse filosoof Antonio Gramsci (1891-1937) staat wereldwijd bekend als een van de belangrijkste marxistische denkers. Volgens zijn tegenstanders waren zijn ideeën levensgevaarlijk: het fascistische regime van Benito Mussolini probeerde hem monddood te maken en zette hem jarenlang achter de tralies. Maar Gramsci liet zich niet het zwijgen opleggen en schreef in de gevangenis een baanbrekende reeks notities over filosofie, politiek en cultuur die nog steeds actueel zijn.

'Alle mensen z...