Op 6 april 1967 hield Theodor W. Adorno een voordracht aan de universiteit van Wenen. Naar aanleiding van het succes van de Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NPD) analyseerde hij hierin de doelen, middelen en tactieken van het nieuwe rechts-radicalisme. Hij vergeleek die stroming met het nazifascisme en probeerde te achterhalen waarom rechts-radicale bewegingen zoveel weerklank vonden, slechts twintig jaar na de oorlog.

Voor de hedendaagse lezer heeft Adorno’s analyse een verbijste...

Waarom verwijzen we naar natuurlijke ordeningen als het gaat om de normen voor menselijk gedrag? Van de klassieke oudheid tot in het hedendaagse debat over klonen, van oost naar west en voor conservatieven en progressieven dienen natuurlijk ordeningen om morele ordeningen te onderbouwen.

Gerenommeerd wetenschapsfilosofe Lorraine Daston onderzoekt waarom het 'zijn' van de natuur bij de mens steeds een 'zou moeten zijn' wordt. Filosofen en wetenschappers hebben eeuwenlang beweerd dat de natuur ...

In De goddelijke komedie van Dante verspreidt het grote licht zich in sublieme cirkels in het Paradijs en dwalen de kleine vuurvliegjes in de Hel. De jonge Pier Paolo Pasolini, die dit werk secuur las, zag tijdens een wandeling in de nacht plotseling een zwerm vuurvliegjes. Het is 1941, Mussolini is aan de macht. Het onschuldige fonkelen van de vuurvliegjes staat in schril contrast met het felle licht dat de fascistische dictator omhult: Dantes universum in omgekeerde vorm.

De vuurvliegjes ke...

We begrijpen niets van de politiek van de laatste decennia als we het vraagstuk van het klimaat niet centraal stellen, dat is de prikkelende hypothese van filosoof Bruno Latour. De klimaatkwestie behoort tot de kern van de geopolitiek en is rechtstreeks verbonden met ongelijkheid en onrechtvaardigheid. Dit blijkt uit de terugtrekking van de Verenigde Staten uit het Parijse klimaatakkoord, de toename van migratiestromen als gevolg van oorlogen en klimaatmutatie en de Brexit. Het is alsof een g...

In 'Oog in oog met Gaia' stelt de Franse filosoof en wetenschapsantropoloog Bruno Latour dat de natuur niet langer de stabiele achtergrond vormt van ons doen en laten. We zijn toegetreden tot het tijdvak van het antropoceen, het tijdvak waarin de ecologische gevolgen van het menselijk handelen hardhandig op de voorgrond treden.De ecologische mutatie die zich voltrekt, betitelt Latour als het Nieuwe Klimaatregime. De oude natuur wijkt voor een wezen in beweging, waarin menselijke activiteit en...

De onderwerpen in het werk van Bruno Latour lopen sterk uiteen: het einde van de moderniteit, het nieuwe klimaatregime, het belang van collectieve structuren, en de aanspraak van onder meer fictie, religie en wetenschap op waarheid. In de reeks gesprekken die hij in 2021 voerde met journalist Nicolas Truong, laat hij zien dat er ondanks die verscheidenheid een duidelijke lijn zit in zijn werk. Het verlangen naar verklaren, naar overdragen aan een volgende generatie is bij Latour gekoppeld aan...

Als Bruno Latour schrijft over Louis Pasteur, dan schrijft hij over de relatie tussen wetenschap en maatschappij. Zijn uitgangspunt is niet de wijze waarop ze van elkaar verschillen, hij wil de barrière tussen beide doorbreken. In 1994 publiceerde Bruno Latour een boek over Louis Pasteur.

In 2022 verscheen een verkorte versie met een nieuwe inleiding van Latour. De aanleiding was niet alleen dat Pasteur 200 jaar geleden geboren was, maar ook dat er grote overeenkomsten waren tussen de contr...

Frantz Fanon heeft het denken over de gevolgen van kolonialisme en racisme blijvend beïnvloed. In 'Zwarte huid, witte maskers' (1952) beschrijft hij wat het psychologisch betekent voor een zwarte persoon om te leven in de witte westerse wereld. Hij analyseert de manieren waarop zwarten duidelijk wordt gemaakt dat ze gelden als minderwaardig en hoe zij dit proberen te compenseren door zich ‘wit’ te gedragen. Zwarte mensen worden gedwongen ‘witte maskers’ op te zetten.

Fanon streefde ...

Walter Benjamin schreef begin 1930 aan zijn vriend Gershom Scholem dat het zijn wens was om als de grootste Duitse literatuurcriticus te worden beschouwd. Een droom die hij in de ogen van velen heeft gerealiseerd, zij het postuum. Kritische portretten bevat een ruime selectie van Benjamins essays over literatuur. De selectie is gebaseerd op een uitgave die Benjamin voor ogen had, maar die tijdens zijn leven niet is verschenen. De rode draad is de ‘kritische portretkunst’: de essays vormen...