De Russische regisseur Andrei Tarkovski (1932-1986) behoort met Ingmar Bergman en Akiro Kurosawa tot de grote, visionaire filmmakers van de tweede helft van de twintigste eeuw. In al zijn films, van De jeugd van Ivan, die in Venetië in 1962 werd bekroond met de Gouden Leeuw, Andrei Roebljov, Solaris, De spiegel, Stalker, Nostalghia, tot aan zijn laatste Het offer, die in Cannes in 1986 met de 'Grand Prix Spécial' werd onderscheiden, legt Tarkovski telkens getuigenis af van zijn persoonlijke...

'De tweeënhalf pond zenuwweefsel tussen onze oren gedraagt zich als een doorgewinterde aristoteliaan', schrijft Douwe Draaisma in zijn bijdrage aan Bloed vlees en botten. Volgens Aristoteles zien wij, redelijke dieren, nooit alleen maar losse onderdelen. We nemen een onderdeel altijd waar in een samenhangend geheel. Maar oog voor het geheel gaat bij Aristoteles gelukkig niet ten koste van de afzonderlijke delen. In zijn alles omvattende onderzoek naar de oorzaken in de natuur komen alle onde...

Nietzsches traktaat is een enthousiast betoog over het nut of het nadeel van te veel of te weinig geschiedenis, van te veel of te weinig historisch besef. Voor onze omgang met de geschiedenis maakt en beschrijft hij de drie, sedertdien gekende onderscheidingen: de kritische omgang met ons verleden ('alles moet anders'), de verering van het verleden (van helden en monumentenzorg), en de antiquarische vergaarzucht ('alles wat oud is, is het waard om te bewaren'). Het traktaat van Nietzsche (184...

‘Wie niet in staat is deel te nemen in een gemeenschap, of daaraan geen behoefte heeft omdat hij zichzelf genoeg is, maakt geen deel uit van een polis, en is dus ofwel een beest of een god.’ De opmerking van Aristoteles (384-322 vC) is zijn politieke filosofie in een notendop. De mens is in zijn ogen niet alleen een verstandig, maar ook een politiek dier. Dat deze door hem ontdekte soort nog altijd springlevend is bewijst Het politieke dier. Zeven hedendaagse essayisten nemen Aristoteles’ ...

Gorgias (480-380 vC) is een van de grondleggers van de retorica. Hij was een rondtrekkend retoricus en filosoof, beroemd en berucht om zijn ingenieuze redeneringen en zijn elliptische en poëtische stijl. De macht van het woord is volgens Gorgias niet enkel toe te schrijven aan rationele argumentatie: ook het bespelen van gevoelens is van het grootste belang. Beheersing van verstand en gevoel is daarom de voorwaarde voor een effectieve retorische techniek.

Plato maakte hem tot prototype van d...

De ‘pionier van de wereld der gevoelens’ is hij genoemd, Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), en ‘de prediker van de terugkeer naar de natuur’. Aan het einde van zijn leven neemt hij, schrijver en filosoof, zichzelf en de wereld een laatste maal de maat in zijn Rêveries du promeneur solitaire. Als een klassiek filosoof kiest hij als decor voor zijn overpeinzingen de vrije wandeling in lyrische landschappen om in voortdurende dialoog met zichzelf de rekening op te maken van zijn leven. ...

Baruch de Spinoza (1632-1677) is de eigenzinnige doelbewuste en onverschrokken denker bij uitstek. De vader van de Verlichting is hij genoemd, een monument voor de vrijheid van denken. De Tractatus de intellectus emendatione, de verhandeling over de verbetering van het verstand en over de weg waarlangs dit het beste tot de ware kennis der dingen kan geraken, behoort tot Spinoza's vroege werken, evenwel pas verschenen na zijn dood in 1677, en onvoltooid gebleven. De Verhandeling is een toonbee...

Meer nog dan het veelgeprezen PASSAGE NAAR EUROPA leest LUUK VAN MIDDELAARS debuut POLITICIDE. DE MOORD OP DE POLITIEK IN DE FRANSE FILOSOFIE als 'een filosofische whodunnit'. De uit Rusland ge

OVER WOEDE & OVER CLEMENTIE zijn twee van de meest bestendige en invloedrijke politiek-didactische geschriften van de stoïcijnse filosoof Seneca (4 vC-65 nC), politieke mentor van de jeugdige keizer Nero (37-68 nC). Geschreven als een klassieke literair-filosofische, innerlijke dialoog maant Seneca zijn lezer tot kritisch zelfonderzoek. Wie naar zelfbeheersing, wijsheid en een rustig gemoed streeft, dient zijn karakter te oefenen, redeloze hartstochten en zinloze emoties te beheersen, en zij...

Het sublieme, een geschrift uit de eerste eeuw na Christus, toegeschreven aan Longinus, is een klassiek traktaat in de geschiedenis van de literaire theorie en kritiek. Het behandelt de middelen waarmee een auteur, spreker of kunstenaar de lezer, toehoorder of beschouwer door een sublieme, esthetische ervaring kan overtuigen en ontroeren. Het gaat bij Longinus in essentie om de weergave van de juiste gedachte in de juiste vorm.

Het sublieme begint als een kritische analyse van comtemporaine en...