Vlak voor de Reformatie bestonden er in Friesland meer dan honderd vrijlenen of prebenden. Hoewel oorspronkelijk bedoeld voor het levensonderhoud van een priester, hebben ze zich voor het merendeel ontwikkeld tot studiefonds voor de familie van de stichter. Momenteel zijn er nog maar zoÂ’n twintig van dergelijke Friese studiefondsen actief, waaronder enkele moderne stichtingen. Het Kruis- of Doumaleen, gevestigd te Aldeboarn, is een van de oudste Friese studielenen. Het zou zijn gesticht door...

In het proces van eenwording in het jonge Koninkrijk der Nederlanden na 1813 vervulde de geschiedenis een belangrijke verbindende functie, evenals in de verzuilende samenleving rond 1900. Heldhaftige feiten uit de vaderlandse geschiedenis werden gecanoniseerd en als voorbeelden van nationale eigenschappen gepresenteerd. De officiële historiografie bereikte alleen het ontwikkelde deel van de natie. Aan het volk werd de geschiedenis verteld in populair geschreven overzichten en verhalen, histo...

Kasteel Keukenhof bezit een voor Nederland unieke collectie porselein uit de zestiende tot de achttiende eeuw. Het porselein is op gesteld rond een schouw, die ontworpen is door Daniel Marot. De wanden van dit in de Hollandse renaissancestijl ingerichte porseleinkabinet zijn bekleed met achttiende-eeuws goudleerbehang. Twee kunsthistorici besteden uitvoerig aandacht aan dit fraaie kabinet.Het tweede JAARBOEK KASTEEL KEUKENHOF bevat tevens bijdragen over enkele boekwerken uit de kasteelbibliot...

Lange tijd waren vrouwelijke religieuzen gezichtsbepalend in de verpleging in de katholieke ziekenhuizen in Nederland en Vlaanderen. Door hun inzet voor zieke mensen, hun (doorgaans onbetaalde) arbeid met lange dagen en nachten en hun medewerking aan de opbouw van het ziekenhuiswezen hebben zij bijna twee eeuwen lang een belangrijke bijdrage geleverd aan de gezondheidszorg. Zij zijn voor velen nog steeds een inspirerend voorbeeld nu menslievende zorg in de ziekenhuissector onder druk staat va...

In deze studie, die zich beweegt op het snijvlak van letterkunde, geschiedenis en theologie, staat de Zwolse auteur Dirc van Herxen, een van de voormannen van de Moderne Devotie, centraal. Zijn oeuvre mag beschouwd worden als het omvangrijkste en veelzijdigste van alle auteurs uit de kring van de broeders van het gemene leven. Naast tal van Latijnse werken schreef Dirc van Herxen ook het volkstalige Eerste Collatieboek. Met dit boek wilde hij leken die meer verlangden dan de traditionele dien...

Buiten Nederland en Vlaanderen bestaan er ongeveer driehonderd vakgroepen Nederlandse Taal en Cultuur. Het vakonderdeel letterkunde maakt vrijwel overal deel uit van het curriculum. Docenten en studenten moeten echter werken met lesmateriaal dat niet voor hen is geschreven. Dat is lastig, omdat dit materiaal voortbouwt op een bepaalde basiskennis van de Nederlandse literatuur die in het Nederlandse voortgezet onderwijs wordt aangeboden. Agnes Sneller en Judit Gera, beide betrokken bij het ond...

Van 1947 tot 1963 emigreerden bijna 410.000 Nederlanders overzee, van wie de meerderheid zich vestigde in Canada of de Verenigde Staten. Onder hen bevonden zich opvallend veel meer gereformeerden dan hervormden en katholieken. Deze gereformeerden, zo laat Enne Koops in zijn boek over deze uittocht zien, waren vooral afkomstig uit de Gereformeerde Kerken in Nederland en minder uit de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten. Koops b...

Katherina van Alexandrië was in de Middeleeuwen een van de populairste heiligen in de Lage Landen. Volgens de overlevering was zij beeldschoon en buitengewoon intelligent. Zij liet zich dopen toen zij de hogere waarheid van de christelijke leer had ontdekt. Haar argumenten daarvoor overtuigden zelfs vijftig van de geleerdste mannen van die tijd. Uiteindelijk liet keizer Maxentius haar na talloze martelingen onthoofden. De heilige wordt dikwijls afgebeeld met een zwaard in haar ene hand en ee...

De wijze waarop een overheid aan haar geld moet komen en de problemen die daarbij ontstaan, is een zaak van alle tijden. In deze bundel wordt dat geïllustreerd aan de hand van studies over de gang van zaken in diverse regio's. Vóór de Bataafse revolutie van 1795 beschikten zij over een eigen bestuur, maar daarna kwam een moeizaam proces naar eenwording op gang. Daarnaast wordt vanuit landelijk perspectief bezien hoe de Nederlandse overheid na de definitieve eenwording is omgegaan met het b...

De natuurwetenschappen vormen een eenheid, vond de Utrechtse hoogleraar Gerrit-Jan Mulder (1802-1880): ‘Niet ééne wetenschap, maar alle moeten beoefend, gelijkelijk beoefend, zal de uitkomst gelukkig zijn.’ Tegen deze achtergrond creëerde de wetgever in 1815 aan de Nederlandse universiteiten een afzonderlijke faculteit Wis- en Natuurkundige Wetenschappen. In de tweehonderd jaar daarna verpulverde Mulders idee van eenheid. Onder aanvoering van nieuwe generaties hoogleraren maakten de vers...