De periode 1813 tot 1855 wordt vaak getypeerd als een wat bedaarde tijd, met als belangrijkste gebeurtenissen de Belgische Opstand en het feit dat Nederland een Grondwet kreeg. Minder bekend is, dat de overheid zich destijds intens bemoeide met kerk en religie en zelfs op tamelijk grote schaal strafprocessen tegen 'andersgelovigen' liet plaatsvinden. Emo Bos beschrijft de achterliggende motieven en laat zien hoe de godsdienstvrijheid juist door de voortdurende botsing van soevereiniteit en re...

De afwezigheid van vrouwen bij activiteiten van genootschappen was aanvankelijk zo vanzelfsprekend, dat in de reglementen geen melding werd gemaakt van het uitsluiten of toelaten van vrouwen. In de loop van de achttiende eeuw kwam hierin verandering: dichtgenootschappen nodigden getalenteerde vrouwen uit lid te worden en hervormende genootschappen als de wapengenootschappen stelden het donateurschap open voor vrouwen. Zeeuwse vrouwen richtten een natuurkundig genootschap op waar zij lessen in...

De twaalfde-eeuwse Reis van Sint Brandaan behoort zonder enige twijfel tot de toppers van de Middelnederlandse letterkunde. De zwerftocht die de Ierse abt als straf voor zijn ongeloof in de wonderen van God volbracht en die hem tot het eind van de destijds bekende wereld voerde, heeft tot in de achttiende eeuw zeelui geïnspireerd op zoek te gaan naar het aards paradijs. Daar zou Sint Brandaan namelijk oorspronkelijk naar op zoek zijn geweest. De zeereis van Sint Brandaan heeft niet alleen zi...

Vijftig jaar lang streefden de jezuïeten naar de zaligverklaring van hun generaal-overste, de Amsterdammer Jan Philip Roothaan (1785-1853). De Amsterdamse Krijtberg was het centrum van de verering, met kapelaan Cor Ligthart als drijvende kracht. Dit boek beschrijft de geschiedenis van de zaak Roothaan tegen de achtergrond van de veranderingen in de jezuïetenorde en de katholieke Kerk. Twee wereldoorlogen en een concilie stuwden de zaak voort: heiligenbeelden raakten in onbruik, regels maakt...

In 1459 vatte Maria van Pee, kanunnikes in het Brusselse klooster Jericho, het plan op de preken van haar rector en biechtvader Jan Storm uit haar geheugen op te schrijven. Ze stond daarmee aan de wieg van een eeuwenlange traditie in het convent die het omvangrijkste corpus biechtvaderpreken uit de Nederlanden heeft opgeleverd. De collectie is uniek vanwege de naamsvermelding van nagenoeg alle betrokken priesters en zusters en de uitgebreide prologen. Hierin geven de zusters aan, dat zij schr...

Hij werd nationaal bekend als tv-presentator, maar Pierre Janssen was ook directeur van het Arnhems gemeentemuseum. David van Oijen was lid van de Tweede Kamer voor de PvdA, maar hij was ook kloosterling in Huissen en actief in de Gelderse politiek. Koningin Wilhelmina was ook inwoonster van Apeldoorn. Het zijn de Gelderse kanten van deze BN'ers uit het verleden die hier voor het voetlicht worden gehaald. Ze figureren in dit nieuwe deel van het Biografisch Woordenboek Gelderland te midden van...

De huishoudschool is een begrip in de geschiedenis van het Nederlandse onderwijs. Jarenlang hebben meisjes en jonge vrouwen er een opleiding gevolgd. In de volksmond werden deze scholen al gauw de 'spinazieacademie' genoemd. In werkelijkheid boden zij een veelzijdige studie huishoudkunde waaraan hoge eisen werden gesteld. Het huishouden werd beschouwd als een vak en de functie van huisvrouw als een beroep. Daarom besteedden de huishoudscholen veel aandacht aan de nieuwste inzichten op het geb...

Gedreven helpers - dat geldt voor de mannen en vrouwen die actief waren in de hulporganisaties waaruit in 2000 Cordaid ontstond. Deze grootste katholieke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking telt vijf voorlopers: het RK Huisvestingscomité (1914, voortgegaan als Mensen in Nood), Memisa Medicus Mundi (1925), Cebeo (voortgekomen uit het Centraal Missie Commissariaat met wortels teruggaand tot 1912), de Bisschoppelijke Vastenaktie (1961) en de Bond zonder Naam (1938). De vijf voorlopers be...

Na de kerkhervorming in de zestiende eeuw ontwikkelde de predikant zich tot een karakteristieke figuur in de Nederlandse maatschappij. In de dorpsgemeenschappen genoot hij veel gezag en gaf hij leiding, maar ook in de stedelijke samenleving had de dominee grote invloed. Er waren wel grote regionale verschillen. In de steden van Holland en Zeeland had de nieuwe Kerk met haar predikanten een oppermachtige positie. In het oosten van de Republiek, vooral in Overijssel, waren de predikanten sterk ...

Van alle vormen van etnisch en raciaal vooroordeel heeft het antisemitisme verreweg de langste geschiedenis. Al in de Oudheid gaven de eerste christenen de Joden de schuld van Jezus' kruisiging. In de Middeleeuwen kwamen daar nieuwe beschuldigingen bij zoals woeker, hostieschending, vergiftiging van bronnen en deelname aan samenzweringen tegen het christendom. Later ging men de Joden zien als een vijandig ras dat een bedreiging vormde voor de raszuiverheid van de Europeanen. In het middeleeuw...