In de late Middeleeuwen werd bij de meeste Hollandse sluizen op aal gevist en vooral in de herfst ontstonden daarover heftige conflicten. Dan trok de vis naar zee om te paaien en zetten de vissers de sluizen wijd open of vernielden de deuren. De boeren en andere beroepsgroepen, zoals de Haarlemse brouwers, hadden echter belang bij dichte sluizen die de weilanden droog hielden en het zilte water weerden. De acties van de vissers waren bovendien gevaarlijk, omdat de herfststormen het water hoog...

Artikelen van prof.dr. L. Noordegraaf, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag bijeengebracht door Marjolein ’t Hart, Louise Hesp, Clé Lesger en Boudien de Vries. Deze bundel bevat vijftien eerder gepubliceerde, toonaangevende artikelen van Leo Noordegraaf. Ze getuigen van de belangrijke bijdrage die deze hoogleraar heeft geleverd aan de beoefening van de sociale en economische geschiedenis. Ze bestrijken de late Middeleeuwen tot en met de...

De historie van de Haarlemse doopsgezinde weeshuizen gaat terug tot 1634. Het oudste weeshuis was niet alleen een van de eerste weeshuizen in Haarlem, maar ook een van de eerste doopsgezinde weeshuizen in heel Nederland. In de daaropvolgende 375 jaar maakten bewoners en regenten een boeiende geschiedenis door, nauw verbonden met het wel en wee van de stad en de verschillende doopsgezinde gemeentes. Wezen en weldoen gaat vooral in op alle facetten van het dagelijks leven van de weeskinderen to...

'Oorlog is niets anders dan onenigheid of een conflict, dat ontstaan is omdat enkele dingen het ongenoegen van de menselijke wil hebben veroorzaakt, met als gevolg dat dit conflict tot een redelijke oplossing zal worden gebracht', aldus Honoré Bouvet in zijn Arbre des Batailles uit 1387. Op religieuze taferelen na, is op middeleeuwse miniaturen geen enkel onderwerp zo vaak afgebeeld als oorlog. Ook in Holland kreeg men van hoog tot laag met oorlog te maken. Maar liefst acht van de ruim twint...

De laatste jaren is er een toenemende belangstelling voor wat wel is genoemd de vroege Nederlandse Verlichting. De aanzet daartoe werd echter al vijftig jaar geleden gegeven door de historica Caroline Louise Thijssen-Schoute in haar magnum opus Nederlands Cartesianisme (1954) over de vroege verspreiding van de ideeën van René Descartes in de Nederlandse Republiek. De bijdragen in Leven na Descartes bouwen op haar pionierswerk voort. Centraal staat de invloed van het cartesiaans en spinozist...

De Hilversumse schoolgeschiedenis begint in de achttiende eeuw met de oude dorpsschool van meester Gijsbert Haan: één klas met wel 300 leerlingen. Nieuwe ideeën over burgerschap en de groeiende behoefte aan goed opgeleide mensen voor de opkomende industrie en handel leidden in de negentiende eeuw tot herziening van de doelstellingen van het onderwijs. Er gingen meer kinderen naar school en er kwamen meer schoolgebouwen. Ook het hoger onderwijs deed zijn intrede: in 1903 werd aan de Schutte...