Een volkomen toevallige waarneming bezorgde Christiaan Eijkman een Nobelprijs. Eind negentiende eeuw was hij naar Nederlands-Indië gegaan om de oorzaak van de ziekte beriberi te ontdekken aan de hand van experimenten met kippen die aan een soortgelijke ziekte leden. Toen de kok ze een paar weken lang ongepelde in plaats van witte rijst te eten had gegeven – hij vond gekookte militaire rijst te goed voor civiele kippen – werden ze weer beter. Eijkman zag in dat het zilvervliesje een stof ...

Zuid-Korea lijkt te zijn wat het ons laat zien: een economische grootmacht die met technologie en popcultuur de wereld domineert, en een maatschappij waarin groepsgedrag, conformeren en gehoorzaamheid de dienst uitmaken. Maar daaronder floreren culturen van opstandigheid en individualiteit ten koste van alles en een diepgewortelde weerzin tegen autoriteit. De Zuid-Koreaanse maatschappij gedijt in de spanning tussen extreme tegenpolen, net zoals de staat zelf gedijt in haar moeizame relatie me...

Nationale geschiedenis is volop in discussie, niet alleen in Nederland. Terwijl een canon ankerplaatsen en vensters probeert te bieden, brengt de multiculturele samenleving aanspraken op erkenning en inclusie met zich mee en eisen conservatieven behoud van het traditionele geschiedverhaal. Moet nationale geschiedenis verbinden, een thuis bieden, confronteren, aanklagen of verzoenen? In haar maatschappelijke functie is geschiedenis vooral een ‘willenschap’. Dat is altijd zo geweest. Van en...

De namen Atilla de Hun en Dzjengis Khan roepen bij velen het beeld op van woeste barbaren te paard die hun macht met tomeloos geweld wisten uit te breiden. Maar het ware verhaal van de Euraziatische stepperijken is indrukwekkender dan onze verbeelding.

In Stormruiters betreedt Peter Hoppenbrouwers de wereld van de nomaden op de Euraziatische steppen, een gebied dat zich uitstrekt van de Donaudelta tot aan de Da Hingganbergketen. Hoppenbrouwers duikt in de intrigerende geschiedenis van de nom...

Een nieuw perspectief op de politieke veranderingen rond 1800.

Betrokken burgers vormden de ruggengraat van de Republiek. Het dagelijks leven draaide voor een groot deel op buurtorganisaties, gilden en schutterijen – en dat waren juist de stedelijke instituties waar zij deel van uitmaakten. In 1796 kondigden de Bataafse revolutionairen het einde van sommige van deze instellingen af en introduceerden zij het staatsburgerschap. Maar was daarmee de rol van de stedelijke burger ook uitgespeeld? ...

Ons beeld van de Middeleeuwen hangt aan elkaar van onuitroeibare clichés. Men denkt aan nobele ridders, hoofse liefde en lichtende kathedralen, duistere kerkers, roofzuchtige drakenschepen en de Zwarte Dood. Maar dit tweekoppige beeld is het product van Renaissance en Romantiek. Het is gebaseerd op beperkte, door de verbeelding vertekende aspecten van deze lange en complexe periode uit de Europese geschiedenis. Want in recent onderzoek wordt de duizend jaar tussen 500 en 1500 vooral gezien a...

Voor God en den Congo! vertelt het verhaal van Witte Pater Albert Smulders, lange tijd vroom priester en toegewijd missionaris in Congo, die over geloofszaken in conflict raakte met zijn oversten en zijn familie. Zijn Afrikaanse avontuur speelt zich af van 1906 tot 1917, tegen de achtergrond van het koloniale schrikbewind van koning Leopold II, die het immense Congo tot 1908 in persoonlijk bezit had. Als Albert vervroegd terugkeert naar Nederland en daar zijn dissidente geloofsopvattingen aan...

Fascisme. Wat is het eigenlijk? In zijn meesterlijke, baanbrekende boek concentreert Robert E. Paxton zich op wat de fascisten van een eeuw geleden deden, niet op wat ze zeiden. Hij toont aan dat fascisten alleen hun doel konden bereiken als conservatieve partijen bereid waren hen daarin bij te staan, door rechtszekerheid in te ruilen voor zogenaamde veiligheid. En hij gaat in op de vraag of het fascisme vandaag de dag opnieuw kan ontstaan.

Robert O. Paxton (1932) is een Amerikaanse politicol...

De belangstelling voor de Eerste Wereldoorlog, de eerste echt totale oorlog, lijkt ook na honderd jaar alleen maar toe te nemen.

Als gevolg van een vergissing van een chauffeur in Sarajevo kreeg een jonge Servische nationalist de kans aartshertog Franz Ferdinand te vermoorden. Binnen vijf weken ontlaadden zich jarenlang opgekropte spanningen in een orgie van oorlogsgeweld. Juichend en zingend trokken jonge vrijwilligers hun dood tegemoet. Manhaftige moed legde het af tegen machinegeweer en gi...

Een rijk geïllustreerde reis door de gordel van smaragd.

Het ‘prachtig ryk van Insulinde dat zich daar slingert om den evenaar, als een gordel van smaragd’. Met die woorden verheerlijkte Multatuli de kolonie Nederlands-Indië in zijn Max Havelaar (1860). In de vroege negentiende eeuw, na de ondergang van de VOC, werd Indië voor het eerst een echte kolonie van Nederland. Vanaf dat moment gingen reizigers op pad om de binnenlanden van Java, Sumatra en de ‘buitengewesten’ te verkennen: ...