‘Van alle mensen die ik hier moet achterlaten, valt mij het afscheid van jou het zwaarst. Ik wou dat ik je mee kon inpakken’, schrijft Karl Marx in 1845 aan de dichter Heinrich Heine. Marx staat dan op het punt Frankrijk te verlaten. Hij werd uitgewezen omdat hij had meegewerkt aan een verboden tijdschrift, en zoekt zijn heil in Brussel.

Maar het jonge België staat niet te springen om de eigenzinnige jonge publicist te ontvangen. Toch behoren de drie jaren die Marx in Brussel...

Een originele beeldgeschiedenis van de Radboud Universiteit.

Hoe vertel je het verhaal van een universiteit? Onderwijsjournalisten Paul van den Broek en Bea Ros kozen een originele invalshoek voor hun geschiedenis van de Radboud Universiteit bij haar honderdjarig jubileum in 2023. Uit elk jaar selecteerden ze één beeld als uitgangspunt voor een verhaal. Daarvoor doken ze niet alleen de archieven in, maar voerden ze ook en vooral gesprekken met ooggetuigen, nabestaanden, collega’s, student...

Het koloniale verleden staat meer dan ooit in de schijnwerpers. Het is een geschiedenis die haaks staat op hoe Nederlanders het eigen land graag zien: een tolerante, humanitaire en vooruitstrevende natie. Dat de werkelijkheid in het koloniale rijk dat Nederland opbouwde pijnlijk anders was, wordt inmiddels breed erkend. Op die erkenning volgden recent excuses als eerste stap op weg naar ‘herstel’. Dat nog vele stappen moeten volgen is zonneklaar.

Waarom juist nu die herontdekking?...

De Grondwet van Thorbecke legde de basis voor ongelijkheid waarvan de gevolgen tot op de dag van vandaag voelbaar zijn. Er waren grote verschillen tussen wie burgers waren in Nederland en wie burgers waren in de koloniën. Inwoners van het Nederlandse Koninkrijk kregen en krijgen niet overal dezelfde rechten, plichten en behandeling. Deze verschillen vormen een belangrijk onderdeel van de discussie over postkoloniaal burgerschap in Nederland.

In Ongelijk burgerschap onderzoeken de auteurs...

1923. Europa in het jaar van Hitlers staatsgreep van Mark Jones is een fascinerende en urgente geschiedenis van een kantelpuntjaar. München, de nacht van 8 op 9 november 1923. Samen met enkele andere nazi’s probeert Adolf Hitler de macht te grijpen bij wat de geschiedenis in zal gaan als de Bierkellerputsch. De staatsgreep mislukte en Hitler werd opgepakt. Tijdens zijn vijfjarige gevangenschap schreef hij Mein Kampf. De putsch is een van de bepalende momenten in de wereldgeschiedenis van d...

Oekraïne betekent letterlijk vertaald ‘Grensland’. Dit grensgebied, waar door de eeuwen heen grote mogendheden als Polen en Rusland, het Habsburgse en Ottomaanse rijk, nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie met elkaar in botsing kwamen, is pas sinds het uiteenvallen van de USSR in 1991 een onafhankelijke republiek.

Ruslandkenner en historicus Marc Jansen (1946) verklaart in dit rijk geïllustreerde overzichtswerk onder veel meer de langzame ontstaansgeschiedenis van Oekraïne, de rol van de Ta...

Al sinds de publicatie in 1944 speelt Kapitalisme en slavernij van Eric Williams een centrale rol in de wetenschappelijke debatten rond slavernij en kolonialisme. In 2022 maakte het, geheel verdiend, de oversteek naar een breed publiek, toen het opnieuw de bestsellerlijsten beklom. Dat succes sluit aan bij de zoektocht naar een nieuw begrip van een verleden van kolonialisme, slavernij en racisme, en de diepe sporen die dat verleden achterlaat in het heden.

‘Meneer Williams,’ reageerde ee...

Willem V was de eerste en tegelijk ook laatste stadhouder die vanaf zijn geboorte was voorbestemd tot eminent hoofd van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Terwijl zijn voorgangers hun positie en bevoegdheden hadden moeten bevechten, bevestigden de regenten hem in 1766 vrijwillig in de hoogste bestuurlijke en militaire ambten. Hij was daarmee in potentie de machtigste stadhouder uit de Nederlandse geschiedenis. Deze verwachting heeft hij niet kunnen waarmaken. Willem V is door tijdgenoten...

In dit nummer van Scheepshistorie staan de volgende artikelen:

Geuzen in de zeegaten

In 1570 sloten drie watergeuzenkapiteins een overeenkomst om samen op te trekken in de onderneming waarvoor Willem van Oranje hen opdracht had gegeven. Het doel was de Spaanse overheersers optimaal schade toe te brengen. Al in 1570 hadden de watergeuzen hun eerste grote slag geslagen op het Vlie. Dat was het gebied waar de aanvoer van goederen naar Amsterdam met regelmaat passeerde. De ondernemingen van de ge...

Lang is gedacht dat de eerste christenen zachtmoedig en psalmen zingend de martelaarsdood ondergingen. De waarheid ligt heel anders. De vroege christenen waren gewelddadig, militant en tot op het bot onverdraagzaam. Deze nieuwe ideologie stelde dat alleen het christendom de waarheid en het leven was. Elke andere opvatting moest fanatiek worden bestreden. Iedereen die zich niet naar het christelijke geloof voegde werd vervolgd, gemarteld en vermoord. Tempels werden gesloopt, beelden werden aan...