Noodgeld en oorlogsbrood - Belgische vluchtelingen in Papendrecht 1914 - 1918

Noodgeld en Oorlogsbrood

Belgische vluchtelingen in Papendrecht 1914 - 1918

Een vergeten geschiedenis

In dit boek ‘Noodgeld en Oorlogsbrood, Belgische vluchtelingen in Papendrecht 1914-1918’ beschrijft schrijver en historicus Pieter van Wijngaarden de geschiedenis van de Belgische vluchtelingen die tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Papendrecht kwamen. Onze zuiderburen waren massaal op de vlucht geslagen voor het Duitse oorlogsgeweld en trokken over de Nederlandse grens, om een veilig onderkomen zoeken in het neutrale Nederland. Zij kwamen hier aan te voet, met een schip of in schamele wagens. In Papendrecht bevond zich een vluchtoord op de Hoogendijk.

Zij die geen onderdak konden vinden op een schip, of in het Vluchtoord, werden ondergebracht bij Papendrechtse gezinnen. Het verhaal is maar bij weinigen bekend.

De grote toeloop kwam pas echt op gang na de belegering van Antwerpen op 9 oktober 1914. De vluchtelingen kwamen massaal de grens over bij Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Zij kregen hier werk, onderdak en voedsel aangeboden. In deze periode van neutraliteit stond het leven in ons land helemaal op zijn kop. In de kortst mogelijke tijd ontstonden er allerlei hulporganisaties.

Op een enkele na, keerden alle vluchtelingen na de Wapenstilstand van 11 november 1918, weer terug naar huis. Ruim vijftig van hen zijn tussen 1914 en 1918 in Papendrecht overleden, hiervan de helft kinderen tot 12-jaar. Het is een stuk vergeten geschiedenis dat niet is terug te vinden in de bestaande literatuur over het dorp aan de rivier. De auteur heeft alle vluchtelingen die in Papendrecht verbleven hebben, inclusief de schippers, degene die hier zijn geboren, overleden en in het huwelijk zijn getreden, opgespoord en een naam gegeven. Verder geeft het boek een uniek beeld hoe het tussen 1914 en 1918 met de Papendrechters verging en hun omgang met de gasten. Verder wordt ook uitvoerig ingegaan over de correspondentie van de Belgen met burgemeester Bonten en het gemeente bestuur; ongevallen, incidenten, moord en doodslag. Ook het spionnenverhaal komt uitvoerig aan bod. Hoewel er tot het einde van de oorlog Belgische vluchtelingen in onze gemeente aanwezig waren, is de gehele opvang beschreven, van september 1914 tot december 1918. Dit boek geeft antwoord op de vraag: Hoe kwam de vluchtelingenopvang in Papendrecht gedurende de Eerste Wereldoorlog tot stand, welke ontwikkeling maakte deze door en hoe beïnvloedde het verblijf van de vluchtelingen die in de kampen van ons dorp en elders in het land gehuisvest waren het dagelijkse leven, de armoede die ontstond, alsmede het functioneren van de gemeente en het functioneren van de Belgen zelf. Van Wijngaarden beschrijft dit in het herdenkingsboek op een strikt verantwoorde manier. Hier aan vooraf gingen vele jaren research met behulp van gegevens van het Nationaal Archief, Regionaal Archief Dordrecht, Nederlands Instituut van Militaire Historie, Rijksarchief van Brussel en het Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving - KADOC te Leuven.