De halfbroer van een Dolle Mina of: de biografie van ‘een edel mensch’

Prof. Mr. Hendrik Lodewijk Drucker (1857-1917) leefde in een interessante tijd, een tijd waarin Nederland van een rurale maatschappij overging naar een dynamische, industriële samenleving, van een maatschappij van gezeten burgers naar een met actie voerende revolutionairen. Het was een tijd van erbarmelijke omstandigheden van hele groepen mensen, van opkomst van politieke partijen, van spanningen binnen de liberalen, van antisemitisme, en in de rechtswetenschap van aandacht voor de empirie en voor het recht als instrument van sociale verandering. Lodewijk Drucker had oog voor de noden van de arbeidende klassen en voor de verpauperde onderlaag van de bevolking. Hij is de vader van het arbeidscontract geworden, door sommigen in die tijd als een ongepaste inbreuk op de vrije wil van patroon en arbeider beschouwd. Hij was een aardige, wat verlegen, zachtmoedige, sociaal voelende, geestige en zeer intelligente man, scherpzinnig. Maar hij kon ook scherp zijn en hij kon niet zo goed tegen kritiek, hij hield graag de controle. Hij was achtereenvolgens advocaat, hoogleraar in Groningen, hoogleraar in Leiden, Lid van de Tweede Kamer en lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Daarnaast was hij lid van de gemeenteraad, eerst in Groningen, later in Leiden. En hij deed nog veel meer, ondersteunde mensen en initiatieven intellectueel en financieel. Hij is niet meer zo bekend. Zijn halfzuster Wilhelmina Drucker die formeel Wilhelmina Lensing heette, is veel bekender. Zij was ook scherp en scherpzinnig, maar toch anders dan haar halfbroer. In deze biografie gaat het in de eerste plaats om het leven en de werken van H.L., zijn wetenschappelijke en politieke werken, zijn sociale betrokkenheid. Om die te kunnen duiden, is het nodig iets van de context van H.L. Drucker te schetsen, de genoemde sociale, politieke en wetenschappelijke situatie aan het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw en daarnaast zijn eigen geschiedenis. Zijn eigen geschiedenis was in nevelen gehuld en iets van die nevels is in dit boek opgetrokken. Tijdgenoten van hem hadden gedacht dat hij een groot geleerde met grote werken op zijn naam zou worden, of een staatsman. Hij is het beide niet geworden en in deze biografie wordt aannemelijk gemaakt dat dat alles met zijn persoonlijke geschiedenis te maken heeft, met de geschiedenis van zijn ouders en met de verhouding tot Wilhelmina Drucker die deel uitmaakte van zijn geschiedenis. Zij wist hem met haar pen pijnlijk te treffen, in het hart. Hij is niettemin een groot man geworden, een man die zijn eigen geschiedenis een door hem gewenste richting heeft kunnen geven, een edel mens.