Natuur, cultuur en het verdwijnen van de schepping

Heel origineel herneemt dit boek de metafysica/filosofie van de schepping niet vanuit een discussie met de theologie en de natuurwetenschappen, maar met de sociale wetenschappen. De filosoof Immanuel Kant staat hierbij centraal. Hij bekritiseert enerzijds het traditionele scheppingsdenken, maar kent anderzijds relevantie toe aan de idee van de schepping als grondslag van de harmonie van de natuur en het menselijk kenvermogen, van de natuur en de moraal. Geëmancipeerd van de scheppingsidee is die harmonie, als basis van een betrouwbare wereld, het uitgangspunt van het sociologisch denken over religie als maatschappelijk noodzakelijk fenomeen bij Weber, Durkheim en Lévi-Strauss. De vraag is dan of na het verdwijnen van de idee van de schepping die metafysica niet weer naar voren gehaald moet worden om die functie filosofisch en kritisch te waarderen.

Ter sprake komt ook de romantische kritiek op de idee van de schepping, volgend op Kant en doorwerkend in discussies rond Weber en Lévi-Strauss, die zegt dat de scheppingsidee de natuur degradeert, zodat ze zelf ecologisch gezien bijdraagt aan ‘het verdwijnen van de schepping’.

Volgens dit boek heeft de scheppingsmetafysica in alle opzichten een kritische functie die niet overgenomen kan worden door een natuurwetenschappelijke theorie of door een romantisch/pantheïstische zienswijze.

Gerrit Steunebrink doceerde godsdienst- en cultuurfilosofie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij publiceerde op het gebied van godsdienst, metafysica en esthetica bij Hegel, Karl Jaspers, Th. W. Adorno en W. Dilthey. Binnen zijn cultuurfilosofie heeft hij gepubliceerd over godsdienst, kunst en politiek in islam en christendom, Turkije en Europa. Nu is hij geassocieerd onderzoeker bij het Titus Brandsma Instituut in Nijmegen.