In het laatste der dagen

De woelige periode die volgde op de Franse revolutie van 1789 zorgde voor een sterke opleving van eschatologische denkbeelden in West-Europa en Noord-Amerika. Veel mensen zagen in de gebeurtenissen in hun tijd de vervulling van Bijbelse profetieën, met name die uit de Openbaringen. Zij geloofden dat ze leefden in 'het laatste der dagen', aan de vooravond van een wereldwijde omwenteling die zou eindigen in het Laatse Oordeel en de Wederkomst van Christus. De geschiedenis van de eindtijdbewegingen in Groot-Brittannië, Duitsland en Frankrijk zijn reeds uitgebreid beschreven. Minder bekend zijn de profeten en profetische bewegingen die in de Noordelijke Nederlanden actief waren.

In een breed opgezette studie biedt historicus Rie-Hilje Kielman een gedetailleerd overzicht van de vele profeten en eindtijdbewegingen die Nederland in de periode 1790-1880 rijk was. Ze beschrijft de tendensen en de gebeurtenissen die door deze groepen als betekenisvol werden gezien. De revoluties van 1830 en 1848, de Frans-Duitse oorlog van 1870, werden beschouwd als voorbodes van de apocalyps. Atheïsme en de groeiend scepsis ten aanzien van het Christelijk geloof waren voortekenen van het Einde der Tijden. Er woedde een strijd tussen het Bijbelse en het moderne wereldbeeld, tussen een gesloten en open toekomstperspectief, een strijd die de modernisering van Nederland sterk beïnvloedde. Een verhaal over chiliasme en evangelisch alarmisme, over Willem Bilderdijk en Hendrik Hentzepeter, over Afscheiding en Réveil, over het 'Neerlands Edendal' en de Zwijndrechtse Nieuwlichters, over ondergangspaniek en het visioen van het Nieuwe Jeruzalem.

In haar boek geeft Rie-Hilje Kielman een indrukwekkend panoramisch perspectief op de illusies en desillusies, de angst en de hoop van negentiende-eeuwse Nederlanders. Met uitgebreide bronnenlijst en register.