Vrij zicht op christendom, leerboek

In boeken over het christendom, ook in een studieboek als dit, komen steevast onderwerpen aan de orde als: 'Wie was Jezus van Nazareth?', 'Wat is het Nieuwe Testament voor een boek?' en 'Wat bevatten de evangeliën aan historische feiten?' En natuurlijk ook de geschiedenis: het christendom in de middeleeuwen, het monnikenwezen, de misstanden in de kerk en de reformatie, de confrontatie met de Verlichting, de opkomst van wetenschap en techniek, de industriële revolutie, het christendom in onze tijd en de positie van de kerken in geseculariseerde westerse landen waarin mensen zich niet langer simpel de les laten lezen maar zelf hun weg kiezen. Dat alles komt ook in 'Vrij Zicht' op christendom aan de orde.

Maar zoals ieder boek over christendom ook bepaalde accenten plaatst, gebeurt dat hier ook. In Vrij Zicht op christendom besteden we namelijk extra aandacht aan de positie die het christendom in de maatschappij innam en nog inneemt. Daarmee wordt ook duidelijk dat een juist begrip van onze cultuur niet mogelijk is als je het christendom daar niet bij betrekt. In de loop van de westerse geschiedenis is veel van wat het christendom heeft gezaaid elders opgeschoten en dan niet meer als christelijk herkenbaar.

De geschiedenis van het christendom begint hoe dan ook, dat zul je ongetwijfeld weten, met de persoon van Jezus van Nazareth. Al bij dat allereerste begin spelen politieke machtsverhoudingen een beslissende rol. Het zijn de Romeinse machthebbers die Jezus van Nazareth ter dood veroordelen omdat hij zich uitgegeven heeft voor koning van de Joden. Die executie was het begin van een geschiedenis van tweeduizend jaar waarin het christendom telkens in nieuwe situaties geconfronteerd werd met de maatschappij en haar politieke machtsverhoudingen. Zo zal het christendom gedurende de eerste eeuwen te maken krijgen met diezelfde Romeinse machthebbers, en ook de invloed ondergaan van een maatschappij die niet doortrokken is van een Joodse, maar van een Grieks-Romeinse cultuur. Vervolgens zal het christendom zelf mede vormgeven aan de maatschappij, met name tijdens de middeleeuwen. Het christendom zal eeuwen in het centrum van de politiek en de maatschappij staan in de vorm van een verbond tussen troon en altaar. In onze tijd kennen we het christendom heel anders, namelijk in een vorm waarin het vele stappen heeft moeten terugzetten, terug uit dat centrum van de macht. Christelijk geloof is in belangrijke mate een privézaak geworden, de kerken zijn niet langer medeheersers in de samenleving maar eerder een soort particuliere instellingen naast zovele andere.

Dat zal ons bij de laatste hoofdvraag van dit boek brengen, de vraag naar de toekomst van het christendom.