Vergelijking tussen het Oude en het Nieuwe Rome

Manuel Chrysoloras schrijft in 1411 uit Rome een lange brief aan zijn vriend, de Byzantijnse keizer Manuel II Palaeologus. Daarin vergelijkt hij het 'Oude Rome' met zijn thuishaven Constantinopel, het 'Nieuwe Rome'. Een politiek gevoelige vergelijking in die tijd! Constantinopel en Rome stonden voor twee verschillende, soms zelfs vijandige wereldbeelden: orthodoxie versus katholicisme, Patriarch versus Paus, Grieks versus Latijn, Oost versus West. Maar Chrysoloras dicht de kloof door tot wederzijdse bewondering te inspireren. Zo beschrijft hij Rome en Constantinopel als moeder en dochter, beide even Romeins, maar de een net wat 'Griekser' dan de ander: En ik denk dat een moeder toch niet jaloers zal worden als haar dochter wordt geprezen, zoals het omgekeerd onredelijk is dat een dochter nijdig wordt omdat men haar moeder prijst.

Chrysoloras en de keizer deelden hun liefde voor antieke literatuur. Als een van de laatste sterren van de Byzantijnse renaissance was Chrysoloras tegelijk een bezieler van de Griekse studiën in Italië. Zo stond hij daar aan de wieg van het humanisme en was hij een cultfiguur voor Italiaanse humanisten.

Keizer Manuel II schreef zelf ook literaire traktaten. Zijn dialoog met een Perzische geleerde haalde in 2006 nog de wereldpers, toen Paus Benedictus XVI eruit citeerde bij een congres in Regensburg. Hij was de vader van Constantijn XI, de laatste keizer van Byzantium.

De uitgave is van groot belang voor een breed historisch geïnteresseerd publiek, in het bijzonder voor lezers met een klassieke achtergrond of met interesse in late middeleeuwen en Italiaanse renaissance of in de Griekse en Osmaanse wereld in de vijftiende eeuw.

Deze eerste Nederlandse vertaling van de brief is van de hand van Nico de Glas (†) en Han Lamers, die ook de aantekeningen, nabeschouwing en vertaling van enkele begeleidende teksten heeft verzorgd.

Dit is nr. 31 in de reeks "Grieks Proza".