De Goede Week in de Orthodoxie

Vader Alexander Schmemann was in de vorige eeuw een Russisch Orthodox priester en theoloog. Na de Russische Revolutie is hij als emigrant in Parijs terecht gekomen, waar de Russische gemeenschap snel groeide. Van jongs af aan voelde hij zich tot het orthodoxe geloof en haar rijke Liturgie aangetrokken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging hij studeren aan de universiteit van Parijs en het orthodoxe seminarie St.Sergius en hij trad in het huwelijk. Na de oorlog werd hij aan dit seminarie docent kerkgeschiedenis. Deze jaren halverwege de vorige eeuw waren in de Franse en Duitse Rooms-Katholieke Kerk de jaren van de Liturgische Beweging. In Parijs had de jonge orthodoxe priester een levendige interesse voor en nauwe banden met andere kerken in de stad. Hij voelde de noodzaak tot vernieuwing en erkende het verlangen van de rooms-katholieken om inspiratie te putten uit de traditie van de Kerkvaders, die in de Orthodoxe Kerk zo levend aanwezig is gebleven. Anderzijds voelde Vader Alexander ook steeds meer de noodzaak om in zijn eigen kerk allerlei in de loop der eeuwen ontstane tradities en rituelen eens tegen het licht te houden. Zo verschoof Vader Alexanders aanvankelijke interesse in de kerkgeschiedenis steeds meer naar een nadenken over het eigene van de Liturgie. Zijn proefschrift droeg de titel Introduction to Liturgical Theology, ter introductie van een theologie over de liturgie. De auteur wilde daarmee zeggen dat juist de Liturgie een bron is van en voor de theologie. In New York zette hij zijn docentschap voort en schreef een baanbrekend oeuvre dat zowel in zijn eigen kerk en in vele andere kerken als zeer inspirerend ervaren werd en wordt tot op vandaag. Voor Vader Alexander was het Paasfeest het belangrijkste christelijke feest, zoals dat ook al het geval was in de eerste eeuwen van het christendom. Heel het kerkelijk jaar is daaromheen gebouwd. Dit kleine en bescheiden werkje over de ‘Heilige Week’ kan gezien worden als een bondige samenvatting van het gehele christelijke gedachtengoed. Na Vader Schmemanns overlijden heeft zijn vrouw Juliana zijn dagboek gevonden, vertaald en uitgegeven. In dit voorliggende boek over de Heilige Week zijn zijn theologie en zijn persoonlijke beleving van de Liturgie, zoals verwoord in zijn dagboek, dus naast elkaar te vinden. Vader Alexander Schmemann was bovendien bezorgd over de vervolgde Russisch-Orthodoxe gelovigen in de voormalige Sovjet-Unie. Hij gaf met veel passie in uitzendingen van Radio Liberty korte beschouwingen over het geloof, die de mensen in Rusland konden ontvangen. Zo leerde ook Alexander Solzjenitsyn, schrijver in gevangenschap, Vader Alexander kennen. De dagboeken doen hier verslag van. Als vanzelfsprekend is daarom het korte verhaal “De Paasprocessie” van Solzjenitsyn aan het eind van dit boek opgenomen. Daar is ook een herdenkingsrede van Vader John Meyendorf, collega en vriend van Alexander Schmemann, te vinden.

Thomas van der Horst (vertaler) is theoloog en geestelijk verzorger in Heerlen. Hij heeft zijn opleiding gevolgd aan het Grootseminarie Rolduc te Kerkrade, studeerde af aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht-Amsterdam, haalde vervolgens het diploma HBO-Ouderzorg (NCOI) en haalde aan de Christelijke Hogeschool Ede het certificaat Ouderenadviseur. Momenteel oriënteert hij zich op de Oud-Katholieke Kerk en zal daar aanvullende studies doen met het oog op de priesterwijding.