Thomson - De mediamajoor

Majoor Thomson was een ambitieuze beroepsmilitair die al jong de Militaire Willems-Orde kreeg na zijn optreden in de kampongs van Atjeh. Hij was militair attaché in de Boerenoorlog, waar hij werd gegrepen door de onorthodoxe gevechtsstrategieën van de Boeren. Terug in Nederland werd hij actief in een progressieve beweging van officieren die de hiërarchische structuur in het leger wilde doorbreken ten gunste van een ‘volksleger’. Zijn uitgesproken opvattingen, verwoord in lezingen en artikelen, brachten hem in conflict met de legerleiding en hij besloot de politiek in te gaan.

Thomson was een opvallend Tweede Kamerlid, die acht jaar lang voor de toenmalige Liberale Unie woordvoerder defensie was en sprak over politiek gevoelige dossiers als Atjeh, de Krupp-kanonnen, legerhervormingen en kustverdediging. Hij was zeer eigenzinnig en stemde rustig met de oppositie mee. In 1913 verloor hij bij de verkiezingen zijn kamerzetel aan Pieter Jelles Troelstra van de SDAP. Tot zijn teleurstelling werd hij ook geen minister van Oorlog in het nieuwe kabinet.

Naar Albanië gaan was een aantrekkelijk en avontuurlijk alternatief. Deze eerste Nederlandse militaire vredesmissie in het buitenland vertrok in november 1913 en moest de mogelijkheden onderzoeken om gendarmes op te leiden. De ex-politicus Thomson werd tweede man onder generaal De Veer.

Op 15 juni 1914 werd Thomson geveld door een geweerschot in de Albanese havenstad Durazzo, het huidige Durrës. Zijn dood veroorzaakte in Nederland en daarbuiten een schok; zijn stoffelijk overschot werd in Nederland onder overweldigende belangstelling onthaald en ter aarde besteld.

Sindsdien is er een hardnekkig mythe ontstaan over zijn optreden en dramatische einde in Albanië. Het is de verdienste van J.G. Zonne dat hij – door jarenlang onderzoek in de archieven – de waarheid over de missie en de rol van Thomson boven water heeft gekregen. Eerder publiceerde hij daarover in twee kloeke delen: Nederlandse militairen in een Albanees wespennest, 1913-1914. Deze chronologie van het leven van Thomson brengt zijn belang terug tot de juiste proporties.

Wat opvalt, is dat Thomson in Albanië een laakbare rol heeft gespeeld in de samenwerking met de werkelijke leider van de missie, generaal Willem de Veer. En dat hij bovendien zijn contacten met de pers tot in de puntjes had verzorgd om zo zijn zelfpromotie in eigen hand te houden. De betiteling ‘mediamajoor’ is niet overdreven.

Zijn dramatische einde is waarschijnlijk helemaal niet toe te schrijven aan een kogel van een Albanese opstandeling. Mogelijk dat een Italiaanse sluipschutter de vinger aan de trekker heeft gehad. De uitermate chaotische berichtgeving rondom zijn dood, nu ook goed in kaart gebracht, verklaart hoe de mythe kon ontstaan. En daarna zorgvuldig in stand is gehouden.

‘Joep Zonne’s werk is van groot belang voor onze kennis, niet alleen over Thomson in Albanië maar ook voor inzicht in de rol en persoonlijkheid van deze markante officier in ruimere zin.’

Prof. Wim Klinkert, militair historicus, in het voorwoord

‘Ook in dit geval is het na meer dan honderd jaar belangrijk om de feiten te kennen. Het is de grote verdienste van Joep Zonne dat we ons nu – op basis van zijn zeer gedegen onderzoek – een beter beeld van Thomson kunnen vormen. Niet alleen van Thomson zelf, maar ook van de feiten en omstandigheden tijdens die missie.’

C.J.M. de Veer

Luitenant Generaal b.d.

‘Er zou eens iemand een dik boek over onze Albanese veldtocht moeten schrijven.’

Boudewijn Büch in 2002 naar aanleiding van het Srebrenica-rapport.