In het eerste deel van Het willen en zijn gevolgen bespreekt N.H.L. de Jong wat de functie is van emoties en bewustzijn en hoe emoties en bewustzijn hebben kunnen evolueren. De belangrijkste taak van de hersenen is het met adequaat gedrag reageren op zintuigprikkels door het produceren van de juiste emotie. De hersenen zijn een emotiemachine. Een echte emotie is een complex van bewustzijn, actiegereedheid en gedrag. De emotiecentra in de hersenstam zorgen voor het tot stand komen van het bewustzijn, ze zorgen voor het realiseren van een toestand van actiegereedheid en ze zorgen voor het initiëren van adequaat gedrag. Verder zorgen de emotiecentra ervoor dat het bewustzijn, de actiegereedheid en het gedrag kunnen persisteren door activering van het circuit van Papez. Dit persisteren heeft geheugenvorming tot gevolg.
In het tweede deel maken we kennis met het taalafhankelijke ik-bewustzijn en het “ik weet het niet”-bewustzijn. Het “ik weet het niet”-bewustzijn opent de weg naar de vrije keuze. De vrije keuze is uniek voor het talig wezen mens. Het ik-bewustzijn is van belang als de-emotionalisator. Door reflectie door het ik op een emotie, verdwijnen de actiegereedheid en het emotionele gedrag en blijft er een niet-emotioneel bewustzijn over.
In het laatste deel van Het willen en zijn gevolgen laat De Jong zien hoe door overactiviteit van emotiecentra psychosen kunnen ontstaan. Deze overactiviteit uit zich door een te hoge productie van serotonine, dopamine of noradrenaline. Door overactiviteit van verschillende emotiecentra kunnen verschillende soorten psychosen ontstaan. De Jong denkt een plausibele verklaring te hebben gevonden voor het ontstaan van uitwassen van het bewustzijn, zoals daar zijn: waangedachten, hallucinaties en dwanggedachten.
N.H.L. de Jong heeft dit boek geschreven met de bedoeling om zelf inzicht te krijgen maar ook om collega patiënten inzicht te geven in het proces dat een psychose doet ontstaan. Door het begrip psychose te verduidelijken, verdwijnen onbegrip en angst en kan het predicaat “psychotisch” (en “schizofreen”) uit de taboesfeer worden gehaald. Als iedereen weet wat een psychose is en hoe een psychose ontstaat, dan komt er begrip voor de mens die aan psychosen lijdt en dan verbeteren de bejegening en de behandeling.
Het willen en zijn gevolgen is een aanrader voor mensen die aan psychosen lijden en hun echtgenoten, ouders en kinderen die mee lijden.
Het boek is ook bestemd voor B-verpleegkundigen, psychologen, psychotherapeuten en psychiaters. De theorie die in het boek ontwikkeld wordt, kan interessant zijn voor neurologen, biologen, filosofen en wetenschappers die zich bezig houden met artificiële intelligentie.