Monument van mijn denken

Als bekendste onbekende redenaar leidt ISOCRATES van Athene (436 vC-338 vC) een verscholen naleven. Van oudsher geniet hij de faam, in de woorden van Cicero, de ‘leermeester van alle redenaars’ te zijn. In zijn tijd is hij invloedrijker in het openbare politieke debat dan Plato of Socrates, en zijn school staat aan de basis van het klassieke hoger onderwijs dat is gericht op de intellectuele en politieke vorming van vrije burgers. De school van Isocrates is het ijkpunt van alle onderwijs in de Hellenistische en Romeinse wereld, en uit de filosofie van Isocrates kon het renaissancistisch humanisme voortkomen, dat tot in de een-en-twintigste eeuw het hart vormt van de humaniora.

Isocrates is overtuigd van de maakbaarheid van de verantwoordelijke burger. Hiertoe heeft hij een opvoedkundig programma ontworpen, gebaseerd op de regels van de klassieke retorica, om jeugdige talenten intensief te begeleiden en voor te bereiden op een vooraanstaande rol in de politieke gemeenschap, de gemeenschap van burgers. Filosofie is voor Isocrates de natuurlijke en beste techniek voor het leren juist te redeneren en argumenteren, en daarmee juist te handelen en te leven. Isocrates’ ethiek is eerder doelmatig dan idealistisch, een praktische oefening van deugden, die gerealiseerd dienen te worden in de politieke praktijk. Het programma van Isocrates’ school is gebaseerd op taal en overtuigingskracht, het hanteren van de juiste woorden, het weten te handelen op het juiste moment, en gestoeld op een vruchtbaar historisch bewustzijn, dat leidend is voor de innerlijke overtuiging, het moreel besef en het rechtvaardig handelen van een politicus.

In MONUMENT VAN MIJN DENKEN geeft Jeroen Bons – voor het eerst in het Nederlands – een getrouw en meerzijdig beeld van Isocrates als filosoof, pedagoog en politiek redenaar. Het boek bevat een ruime en representatieve keuze uit zijn politieke redevoeringen – Areopagiticus, Panegyricus, Panathenaicus – zijn filosofische redevoeringen – Tegen de sofisten, Helena, Apologie van Isocrates – en zijn pedagogische brieven – Aan Demonicus en Aan Polycrates.

Jeroen Bons’ toelichtingen zijn ruimhartig en instructief. Hij vertaalt de redevoeringen in stijl, plaatst de pedagogische opvattingen van Isocrates in dispuut met tijdgenoten en tegenstrevers als Plato en Aristoteles, en schetst de invloed van Isocrates op het denken over onderwijs en opvoeding. Bons betoogt ten slotte dat Isocrates’ pleidooi voor een nieuwe politieke cultuur, wars van particularisme en kortzichtig eigenbelang, een blijvend moreel kompas biedt voor maatschappelijk handelen en politiek plichtsbesef.