Psalm tegen de donatisten

Vertaling: Vincent Hunink

De kerkvader Aurelius Augustinus (354-430) is de schrijver van beroemde werken zoals de Belijdenissen en de Stad van God. Maar hij besteedde ook veel energie aan de weerlegging van wat in zijn tijd werd gezien als 'ketterijen'. De donatisten, volgelingen van de afgescheiden bisschop Donatus, vormden wel een van zijn meest hardnekkige tegenstanders. Deze christelijke fundamentalisten uit Noord-Afrika bepleitten een volledig zuivere kerk zonder compromissen. Zij wilden geen banden met de kerk van Rome en de Romeinse overheid.

Augustinus vatte de strijd tegen hen op. Daarbij ging hij ongebruikelijke middelen niet uit de weg. In 393 schilderde hij het conflict met de donatisten in een lang gedicht, de Psalm tegen de donatisten. Het is geschreven in heel eenvoudig Latijn, dat bewust is ontdaan van alle klassieke franje: het hele kerkvolk moest de zaak kunnen begrijpen. Dit unieke gedicht krijgt ten onrechte meestal weinig aandacht. Klassiek geschoolde geleerden vinden de volkse tekst de erudiete kerkvader haast onwaardig. Augustinus blijkt echter ook hier al zijn talenten als redenaar en schrijver in te zetten voor 'de goede zaak', zoals hij dat ook doet in zijn preken.

De Psalmus is van groot belang als historisch, pastoraal en theologisch document. Maar bovenal neemt het gedicht een bijzondere plaats in binnen de geschiedenis van de Europese poëzie. Het is namelijk een uniek getuigenis van de ontwikkeling naar de ritmische Latijnse poëzie van de middeleeuwen.

Deze uitgave biedt de Latijnse tekst met dichterlijke Nederlandse vertaling, voorafgegaan door een inleiding en vergezeld van toelichtingen per strofe. Het boek is natuurlijk een must read voor Augustinus-lezers, theologen en classici. Maar het heeft ook veel te bieden voor poëzie-liefhebbers. En ten slotte laat het zien dat Latijn lezen niet altijd moeilijk hoeft te zijn.