Natuuronderwijs inzichtelijk / Druk 5

Natuuronderwijs gaat over de levende en de niet-levende natuur en heeft veel raakvlakken met de leergebieden Techniek, Duurzame ontwikkeling en Gezond gedrag. Het is belangrijk om inzicht te hebben in de vakinhouden van deze leergebieden. Het geeft je houvast bij het voorbereiden en geven van natuuronderwijslessen. Bovendien kun je beter ingaan op spontane reacties en vragen van kinderen als je zelf overzicht hebt over de stof.

Met Natuuronderwijs inzichtelijk, het meestgebruikte bronnenboek voor de hele studieloopbaan, kunnen pabostudenten zich de vakinhouden van deze leergebieden eigen maken. In zeven hoofdstukken komen de volgende onderwerpen aan bod: planten, dieren, eigen lichaam en gezond gedrag, ecologie en duurzaamheid, natuurkundige verschijnselen, technische inzichten, en weersverschijnselen en hemellichamen. Elk hoofdstuk begint met een inleiding waarin een duidelijk verband wordt gelegd tussen de leerinhouden die in het hoofdstuk aan de orde komen en de kerndoelen basisonderwijs (2006). Daarmee is Natuuronderwijs inzichtelijk ook een ideaal bronnenboek om je voor te bereiden op de toelatingstoets Natuur & Techniek voor de pabo. Met het boek De pabotoets Natuur & Techniek haal je zo kun je vervolgens je opgedane kennis toetsen aan de hand van gerichte oefenvragen.

Natuuronderwijs inzichtelijk is geschreven voor (aankomende) studenten aan de pabo en voor leerkrachten in het basisonderwijs.

In de vijfde, herziene druk van Natuuronderwijs inzichtelijk is gekeken naar verschillende onderwijskundige ontwikkelingen, zoals de ontwikkelde bouwstenen voor curriculum.nu en de herijkte kennisbasis ‘Natuurwetenschappen en technologie’ voor de pabo uit 2018. Deze ontwikkelingen waren geen aanleiding voor grote inhoudelijke aanpassingen. Het boek is vooral geactualiseerd, rekening houdend met de laatste wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. De belangrijkste wijzigingen zijn:

In hoofdstuk 1 is in § 1.4 explicieter de invloed van klimaatverandering op de seizoenen beschreven. In § 1.5 is het begrip ‘penicilline’ geïntroduceerd.

In hoofdstuk 2 zijn alleen de bronnen en krantenartikelen geactualiseerd.

In hoofdstuk 3 is in § 3.1.3 is de informatie over smaakzintuigen geactualiseerd met de wetenschap dat er volgens sommige onderzoekers een zesde smaak is, de smaak van vet. In § 3.3 is de vraag over kinderen die zonder ontbijt op school komen geschrapt, omdat dit niet langer een grootschalig probleem is. Het voorbeeld van schoolmelk als invulling van schoolbeleid op het gebied van gezonde voeding is vervangen door schoolfruit. In § 3.3.2 is de informatie over vitamine D uitgebreid en genuanceerd. In § 3.3.3 is de informatie over diabetes uitgebreid, en informatie opgenomen over diabetes type 1 en 2. § 3.3.4 is grondig herzien met de actuele informatie over de Schijf van Vijf die in 2016 een update heeft gekregen. § 3.5.3 is geactualiseerd met het nieuwste schema van het Rijksvaccinatieprogramma uit 2020, en informatie over de recente ontwikkelingen omtrent de vaccinatiegraad in een nieuw krantenartikel.

Hoofdstuk 4 is het meest veranderd en aangepast aan de actualiteit; met name de inhouden op het gebied van biodiversiteit, klimaatverandering en duurzame ontwikkeling. In § 4.1 is er nu meer aandacht voor het begrip biodiversiteit, en is er een extra inzicht opgenomen hierover. In § 4.2.2 is informatie opgenomen over de bioaccumulatie van microplastics, en is de informatie over exoten geactualiseerd. De inzichten van § 4.3 Menselijke invloeden op ecosystemen zijn aangescherpt door de begrippen biodiversiteit, grondstoffen en energie een explicietere plaats te geven. Ook is een apart inzicht over klimaatverandering toegevoegd. In § 4.3.2 Milieuproblemen is actuele informatie toegevoegd over de stikstofproblematiek. § 4.3.3 Klimaatverandering is grondig herzien met nieuwe, actuele grafieken, een betere beschrijving van de gevolgen en oplossingen waarbij de biodiversiteit expliciet is meegenomen. De informatie over duurzame ontwikkeling, die eerst in een subparagraaf van § 4.3 werd behandeld, is flink uitgebreid en heeft een eigen paragraaf 4.4 gekregen met bijbehorende inzichten. De paragraaf heeft drie subparagrafen: § 4.4.1 Wat is duurzame ontwikkeling?, § 4.4.2 Leren van de natuur, § 4.4.3 Wat kun je zelf doen? De inhouden sluiten aan bij de bouwstenen van curriculum.nu. De paragrafen gaan in op het begrip duurzame ontwikkeling en de afwegingen tussen mens (people), natuur/milieu (planet) en welvaart (prosperity). Hoofdstuk 4 eindigt met een nieuwe doe-opdracht waarbij leerlingen aan de hand van de principes ‘reduce’, ‘reuse’ en ‘recycle’ leren hoe ze grondstoffen en energie kunnen besparen in hun eigen leefomgeving. Dit ter vervanging van de vorige doe-opdracht ‘Milieuzorg op school’.

In hoofdstuk 5 is in § 5.2 naast de ‘ouderwetse’ fietsdynamo ook een beschrijving opgenomen van de nu vaak gebruikte naafdynamo. In § 5.3 en § 5.5 zijn de inzichten gecomprimeerd tot vijf inzichten. In § 5.5.1 is de informatie geactualiseerd met informatie over de halogeenlamp, spaarlamp en ledlamp.

In hoofdstuk 6 is in § 6.1 de definitie van 'techniek' in het kader van techniekonderwijs aangepast aan de laatste omschrijving van SLO (2019). In § 6.3.2 is biomassa toegevoegd als energiebron van elektriciteitscentrales. De maatschappelijke discussie over hoe duurzaam deze energiebron is, is toegevoegd door middel van een nieuw krantenartikel. De verwijzing naar 'zure regen' is geschrapt. In § 6.5.1 is de telefoonkabel geschrapt als manier om contact te maken met het internet. In § 6.5.2 is de informatie over het aantal transistors op een chip is aangepast aan de huidige stand van de technologie.

In hoofdstuk 7 is in § 7.2.5 bij Mars informatie toegevoegd over de laatste resultaten van onderzoek naar water op Mars, en de recente Mars-missies om naar sporen van vroeger leven te zoeken. In § 7.2.6 is een nieuwe sterrenkaart en bijbehorende doe-opdracht opgenomen.

Alle verwijzingen en bronnen voor verdere verdieping zijn geactualiseerd en er zijn recente krantenartikelen opgenomen.

Carla Kersbergen is bioloog en heeft als rode draad in haar loopbaan het samenbrengen van mens en natuur. Zij heeft gewerkt als pabodocent natuuronderwijs bij Hogeschool Inholland en was daarna hoofd educatie bij Ecomare. Als strategisch manager bij de gemeente Texel had zij de thema’s natuur, duurzaamheid en onderwijs onder haar hoede. Sinds 2019 is zij werkzaam bij het Goois Natuurreservaat als teamleider beleid, ondersteuning en externe relaties.

Amito Haarhuis heeft – gedreven door zijn passie om mensen werkelijk te enthousiasmeren voor wetenschap en technologie – zijn hele carrière gewijd aan wetenschapseducatie en -communicatie. Hij deed dit als pabodocent wetenschap en techniek, auteur, televisiepresentator, adjunct-directeur van NEMO en nu als directeur van Rijksmuseum Boerhaave.