Vragenlijst over Zelfdoding en Zelfbeschadiging (VOZZ) - signalering en bespreking van suïcidaliteit bij jongeren - Handleiding

Doel van de testDe Vragenlijst over Zelfdoding en Zelfbeschadiging (VOZZ) is een cultuursensitief signaleringsinstrument voor suïcidaliteit bij jongeren. De VOZZ inventariseert gedachten en gevoelens die het risico op suïcidaal gedrag en zelfbeschadiging vergroten. Het instrument geeft een indicatie van de ernst van de suïcidaliteit, de aanwezigheid van depressieve emoties en cognities, de mate van ervaren sociale steun, de geneigdheid tot impulsiviteit en hopeloosheid en de aanwezigheid van cultuurspecifieke problematiek. Boven alles vergemakkelijkt de VOZZ het gesprek over suïcidaliteit tussen jongere en leerkracht of hulpverlener. Zij kunnen door gebruik van het instrument de specifieke problemen van de jongere eerder onderkennen en bespreekbaar maken en helpen adequate hulp te vinden. De VOZZ is een getrapt instrument dat bestaat uit twee delen. Met het eerst deel, de VOZZ-SCREEN (10 items), wordt gescreend op een verhoogde kans op suïcidaliteit. Indien de score van de jongere boven het afkappunt uitkomt, wordt ook het tweede deel van de VOZZ (29 items) afgenomen teneinde de depressieve emoties en suïcidale cognities en het klem zitten in conflicten verder in kaart te brengen.Toepassing• Screening: identificeert snel en doeltreffend jongeren met een verhoogd risico op suïcidaliteit• Indicatiestelling / diagnostiek: maakt suïcidaliteit, achtergronden en aanleidingen bespreekbaar. Inzetbaar als opstap naar verdere diagnostiek en hulpverlening. • Monitoring en evaluatie: wordt gebruikt bij intake, tussentijdse evaluaties en het afsluiten van de behandeling, evaluatie van de verandering in suïcidaal beleven en onderkenning van mogelijk nog resterende suïcidaliteit.Wat meet de VOZZ?De VOZZ bestaat uit zelfrapportagevragen naar gedachten en gevoelens die het risico op suïcidaal gedrag en zelfbeschadiging vergroten. Het instrument maakt gebruik van drie soorten items die verschillende tijdsperiodes betreffen. Het gaat om:• vragen over het leven van de jongere in het algemeen (risico- en beschermende factoren: depressieve en hopeloze cognities, impulsiviteit, relatie met de ouders, ervaren sociale steun, zelfwaardering) • vragen over levensgebeurtenissen die de jongere ooit heeft meegemaakt (zelfmoordgedachten, zelfmoordpoging, zelfbeschadiging, risicofactoren: pesten, seksueel misbruik, weglopen, bedreigd zijn) • vragen over zaken die de jongere in de afgelopen week heeft ervaren (zelfmoordgedachten, boosheid, irritatie)De VOZZ bevat cultuursensitieve items. Deze items hebben betrekking op zaken als familie-eer en –verwachtingen. 

Voor wie?

De VOZZ wordt ingezet door huisartsen en praktijkondersteuners, professionals in de GGZ, zorgcoördinatoren, schoolpsychologen, ZAT-teamleden en medewerkers in de jeugdgezondheidszorg. De interpretatie van de scores mag alleen worden uitgevoerd door professionals met ervaring en training in het afnemen en interpreteren van vergelijkbare meetinstrumenten.Afname en scoring

De VOZZ is een getrapt instrument dat bestaat uit twee delen. Het eerste deel (de VOZZ-SCREEN) bestaat uit 10 items waarmee snel wordt bepaald of er mogelijk sprake is van een verhoogd risico op suicide. Als de jongere boven het VOZZ-SCREEN afkappunt scoort, wordt ook het tweede deel van de VOZZ, bestaande uit 29 items, afgenomen. Het totale aantal items van de VOZZ is 39. De afnameduur bedraagt 5 tot 10 minuten, afhankelijk van het aantal af te nemen items. Belangrijk: u kunt deze test alleen afnemen indien u over de VOZZ-handleiding beschikt.NormenDe VOZZ is genormeerd op basis van de scores van jongeren van 18 t/m 21 jaar (n=744). Het instrument kan echter worden ingevuld door jongeren vanaf 12 jaar: Zie de toelichting hierna.De VOZZ werd ontwikkeld met behulp van 12 t/m 21 jarigen. Door het gevoelige onderwerp suïcide en het feit dat voor jongeren onder de 18 bij onderzoek informed consent van beide ouders nodig is, bleek het echter onhaalbaar om voor de leeftijdsgroep 12 t/m 17 jarigen (n=53) voldoende gegevens te verzamelen op basis waarvan voor deze groep specifieke normengegevens vastgesteld zouden kunnen worden. Vooralsnog worden daarom voor de hele groep (12 t/m 21 jarigen) dezelfde afkappunten gehanteerd. Er is echter geen reden om te veronderstellen dat suïcidaliteit in de leeftijd van 12 t/m 17 jaar verschilt van suïcidaliteit in de leeftijd van 18 t/m 21 jaar. Suïcidaliteit zoals gemeten door de VOZZ betreft een betrouwbaar en eendimensioneel construct. De VOZZ identificeerde bovendien alle suïcidale jongeren van 12 t/m 17 jaar op correcte wijze. Er is in Nederland geen alternatief voor de VOZZ. Het nadeel van het ontbreken van specifieke normgegevens voor de groep 12 t/m 17 jarigen weegt volgens de auteurs en de uitgever daarom niet op tegen het voordeel dat de VOZZ biedt, namelijk het identificeren van suiciderisico bij deze groep. MateriaalVOZZ-handleidingVOZZ-scoreformulieren (set van 25)