Natuurwetenschap in de moderne wereld / druk 90

De moderne wereld ondergaat een onmiskenbaar sterke invloed van de natuurwetenschappen, niet alleen, in deze zin dat haar bijproduct, de technische ontwikkeling, op velerlei Wijze Ons leven en zelfs ons denken beheerst, maar ook en vooral in de zin dat zij door haar structuur, methode, denkwijze cd 'filosofie' vrijwel alle andere gebieden van de moderne geestenactiviteit doordrenkt. Van de andere kant ondervindt zij op haar beurt de zuigkracht van de grote, in de loop der tijden wisselend stromingen van het denken.

Willen we de rol van de natuurwetenschap in onze huidige wereld goed begrijpen, dan moeten we beginnen, de oorsprong op te zoeken waaruit zij in de 16e eeuw, tegelijk met de reformatie, voortgekomen is. Deze oorsprong is gelegen in een, toewending naar de 'koppige en onherleidbare' feiten met het doel deze te verklaren. Deze observerende houding is een speculatieve reactie tegen het denken van de middeleeuwen, dat door redenering, dus rationalistisch, geheel de wereld verklaard, had als een harmonisch geordend geheel, gericht op een duidelijk einddoel.

Whitehead, als filosoof gewend de dingen tot in hun grond te doorvorsen, schildert duidelijk de geboorte van de natuurwetenschap, om vervolgens haar groei in de loop der volgende eeuwen te, volgen, daarbij de nodige aandacht schenkend aan de rol die andere wetenschappen, met name de wiskunde, daarbij hebben 14 vervuld. 'Hij, besluit zijn studie met diepgaande beschouwingen , over de houding van, de natuurwetenschap tegenover filosofie en abstractie, tegenover God en godsdienst, en een studie over de voorwaarden die zij,,schept voor de sociale Vooruitgang. 'De grote veroveraars, van Alexander de Grote tot Caesar, van Caesar tot Napoleon, beïnvloedden de levens van de volgende generaties op diepgaande wijze. Maar het totale effect van deze invloed zinkt in het niet vergeleken bij de totale verandering van menselijke gewoonten en mentaliteit die veroorzaakt is door de lange rij denkers en vorsers vanaf Thales van Milete tot heden: mannen die individueel geen macht bezaten, maar uiteindelijk de heersers over de wereld werden.'