Radicale democratie

Eeuwenlang werd democratie gezien als een gevaarlijke regeringsvorm. Dat veranderde aan het einde van de achttiende eeuw, toen revolutionairen in Nederland streden voor vrijheid en gelijkheid. Een radicale minderheid maakte de weg vrij voor de invoering van de democratie. De leider van deze beweging was de Leidse lakenfabrikant en dichter Pieter Vreede (1750-1837).

Met zijn ideeën over directe volksinvloed en de afschaffing van de slavernij was Vreede zijn tijd ver vooruit. Door zijn vlijmscherpe pen, radicale opvattingen en uitzonderlijke organisatietalent, groeide hij uit tot een van de invloedrijkste én meest omstreden figuren uit deze periode: zijn tegenstanders vergeleken hem met Robespierre.

Rond 1780 trad Vreede naar voren als leider van de Hollandse patriottenbeweging. Later streed hij succesvol voor de zelfstandigheid van de provincie Brabant. Een radicale staatsgreep in 1798 vestigde een nieuw bewind waarin Vreede aantrad als de eerste premier van Nederland. Dit leidde tot de invoering van de eerste grondwet: deze staatsregeling vormt nog altijd een democratisch hoogtepunt in de Nederlandse geschiedenis. Nadat een tweede staatsgreep een einde maakte aan zijn bewind, verdwenen ook zijn democratische idealen lange tijd uit de politiek.

Radicale democratie is de eerste biografie van deze grondlegger van de Nederlandse democratie en tegelijkertijd een ideeëngeschiedenis van democratisch denken in de late achttiende eeuw.

Dirk Alkemade is als historicus verbonden aan de Universiteit Leiden. Dit boek is gebaseerd op zijn proefschrift dat hij daar in 2025 voltooide.