tewerkgesteld

‘Jij hebt voor de Duitsers gewerkt,’ kregen velen bij thuiskomst te horen, nadat ze tijdens de oorlog gedwongen waren om te werken in nazi-Duitsland. Sommigen maakten zware bombardementen mee en stonden doodsangsten uit in de schuilkelders. Terug in Nederland moesten ze concluderen dat ze toch beter hun mond konden houden over wat ze hadden meegemaakt.

Meer dan 500.000 Nederlandse mannen werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog voor nazi-Duitsland. Ondanks dit aanzienlijke aantal is hierover opvallend weinig bekend. De Arbeitseinsatz komt nauwelijks aan bod in de Nederlandse herinneringscultuur, wat door velen als pijnlijk wordt ervaren. De mannen kwamen terug uit ‘het land van de vijand’ met de meest uiteenlopende ervaringen. De een had ondervoed zware graafwerkzaamheden moeten verrichten in de vrieskou en sprak over ‘werken als een slaaf’. Een ander memoreerde dat hij het ‘voor geen goud had willen missen’. Welke herinneringen gaven de mannen door en waarover zwegen zij liever?

Renske Krimp-Schraven sprak tientallen tewerkgestelden en las honderden dagboeken en memoires. In Tewerkgesteld brengt ze de ervaringen met de Arbeitseinsatz tot leven en maakt ze duidelijk hoe de Nederlandse samenleving en de mannen zelf na de oorlog met deze pijnlijke geschiedenis zijn omgegaan.

Renske Krimp-Schraven is historicus en werkt als onderzoeker aan een gezamenlijk onderzoeksproject van het Nationaal Comité 4 en 5 mei en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies over de herinnering van Nederlanders die in het kader van de Arbeitseinsatz werden tewerkgesteld.