Jaren geleden vond documentairemaker Willy Lindwer bij het oud papier een bundel met tweehonderd brieven, die afkomstig bleken van vervolgde Joden uit Duitsland, Oostenrijk en Tsjechoslowakije. Ze smeekten de Joodse gemeente in Amsterdam massaal om ze een uitweg te bieden, maar die kon niets voor ze betekenen. De landsgrenzen sloten zich eind jaren dertig meer en meer voor de Joden van Europa. De brieven schetsen een hartverscheurend beeld van hun levensbedreigende omstandigheden.

Historica ...

Het was een tragedie van onvoorstelbare omvang: tussen juli 1942 en september 1944 werden 63.000 van de 77.000 Amsterdamse Joden gedeporteerd, 58.000 van hen vermoord. De nazi’s kregen bij deze omvangrijke operatie hulp van veel Nederlanders: politieagenten, SS’ers, NSB’ers, verraders. Tram en spoorwegen deden de rest.

Vanaf 20 juni 1942 was de tram voor Joden verboden, behalve voor deportatie. Het deportatieproces zou ondenkbaar zijn geweest zonder de efficiënte medewerking van de Ams...