De vrolijke wetenschap (1882) is Nietzsches meest zonovergoten boek. Hij ontdekt de genezende invloed op het denken van het Zuiden, het mediterrane klimaat. Hij spiegelt zich aan de gaya scienza van de Provençaalse troubadour, die zanger, ridder en vrije geest ineen is. Nietzsche speelt in dit boek een gevaarlijk spel met alles wat 'heilig, goed, onaanraakbaar, goddelijk heette'. De dood van God, die in dit boek wordt aangekondigd, maakt de mens zelf voortaan tot de verantwoordelijke voor he...

In De genealogie van de moraal keert Nietzsche terug naar een genre dat hij na De geboorte van de tragedie en Oneigentijdse beschouwingen had afgezworen: het traktaat. In een hecht doortimmerd betoog dat hij tussen 10 en 30 juli 1887 in één adem schreef, trekt Nietzsche de consequenties uit een leven lang denken over de waarde en de functie van de moraal. Het leidt hem tot beargumenteerde maar boude uitspraken over de oorsprong van het (slechte) geweten, de werking van de geschiedenis, en d...

Cultuur, geschiedenis, filosofie en muziek, die vier grote thema s grijpt Nietzsche in Oneigentijdse beschouwingen (1873-1876) successievelijk aan om zichzelf een podium als cultuurfilosoof te verschaffen.

In het eerste polemische stuk wordt het in Nietzsches ogen schrijnende gebrek aan cultuur in Duitsland in de persoon van de destijds bekende, knusse zondagstheoloog David Friedrich Strauss aan de kaak gesteld.

`Over nut en nadeel van de geschiedenis voor het leven is een inmiddels klassi...

De geboorte van de tragedie is het eerste boek dat Nietzsche publiceerde. Het verscheen in 1872. Nietzsche was in die tijd hoogleraar klassieke talen te Bazel, maar hij schreef dit boek niet als classicus: hij manifesteert zich meteen als de grote filosoof die zich niet beperkt tot specialistische beschouwingen, maar op zoek gaat naar de grote verbanden. Dat is ook de reden dat het boek bij verschijnen op hevige kritiek stuitte. Men vond het te speculatief.

De geboorte van de tragedie mag dan...

Afgodenschemering (1888) is de definitieve afrekening van de beeldenstormer Nietzsche met de afgoden van zijn tijd. In krachtige sententies hamert hij dubieuze ideologieën (christendom, feminisme, socialisme), kwalijke denkbeelden (nationalisme, antisemitisme) en twijfelachtige reputaties (Wagner, Socrates) af. Nietzsches ambitie ‘in een tiental zinnen te zeggen wat ieder ander in een boek zegt – wat ieder ander in een boek niet zegt…’ resulteert in briljante passages als ‘Hoe de w...

`Lang ben ik voor het woord 'ziel' teruggedeinsd. Zelden heb ik het in filosofische zin in de mond genomen. Eigenlijk begrijp ik niet wat me bezielde toen ik uitgerekend de verhouding tussen tijd en ziel als onderwerp voor dit essay voorstelde. En daar is het woord alweer gevallen. Wat me 'bezielde'. Daar glipt het op de eerste bladzijde van dit dagboek door mijn vingers heen, alsof het eens flink de draak wil steken met mijn schroom.

Tegen het decor van de Franse Bourgogne mijmert Joke J. H...

Zo sprak Zarathoestra wordt door velen, onder wie de auteur zelf, beschouwd als Nietzsches hoofdwerk, waarin hij als filosoof (en als literator) volledig tot wasdom komt. Hij laat zijn ideeën verwoorden door de Perzische profeet Zarathoestra, die na jaren van meditatie van de berg is neergedaald om zijn wijsheid met de wereld te delen. Hij presenteert controversiële visioenen en begrippen als de ‘übermensch’, de ‘wil tot macht’, de ‘laatste mens’ en ‘God is dood’, die tot d...

Voorbij goed en kwaad, na Aldus sprak Zarathoestra en Ecce homo wellicht het meest gelezen boek van Nietzsche, is in essentie een radicale kritiek op de moderniteit. Nietzsche trekt met de felheid die hem eigen is, van leer tegen de moderne wetenschappen, de moderne kunsten en de moderne politiek. Alles waarop Nietzsches tijd - en dat is in grote lijnen ook onze 'moderne' tijd - trots was, wordt door deze oneigentijdse filosoof en psycholoog genadeloos geattaqueerd. Begrippen als

'wetenschapp...

Weergaloos zelfportret van de filosoof die verwachtte pas 'postuum geboren' te worden. Ecce homo, in 1888 vlak voor zijn geestelijke instorting voltooid, werd pas acht jaar na zijn dood (1908) voor het eerst uitgegeven, en ook nog ernstig onttakeld door Nietzsches op eigenroem bedachte zus. Nog steeds brengt de vraag hoe serieus deze met superieure ironie geschreven autobiografie moet worden genomen de grote geesten in beroering. Bijwijlen tot schaterlachen verleidend, bijwijlen tot gniffelen...

Het rijke, veelzijdige Menselijk, al te menselijk (1878-1879) markeert een ommekeer in Nietzsches denken. Hij distantieert zich van het wagneriaanse wereldbeeld en plaatst zich in dit aan Voltaire opgedragen boek in de traditie van de Verlichtingsdenkers en Franse moralisten als Montaigne, La Rochefoucauld, Vauvenargues en Chamfort. In zijn eerste grote aforismenboek betreedt de subtiele psycholoog Nietzsche voor de eerste keer de denkerbühne. Als verlicht gentilhomme observeert hij de mense...