Na de oorlog hadden veel teruggekeerde en opgedoken joden bepaald geen bevrijd gevoel. Zij moesten in stilte hun onzekerheden over het lot van hun naasten verwerken, terwijl er vaak ‘afstandelijk, onverschillig en soms vijandig’ op hun terugkeer werd gereageerd. Volgens Marga Minco heeft het tientallen jaren geduurd voor ‘dat onbevrijde gevoel’ beter onderkend en begrepen werd, zo schreef zij in 1995. Ook het denken over de oorlog onderging in die periode grote veranderingen.

Met deze...